مهمترین سند جمعیتی کشور در هفت‌خوانِ پیگیری و اجرای مسئولان بلاتکلیف است/ ضرورت جبران کاستی‌ها در تصویب مشوق‌های قانونی فرزندآوری

به گزارش خبرنگار خاورستان، “فرزند کمتر، زندگی بهتر” این شعاری بود که در دهه ۷۰ دولت ‌وقت کشور و کارشناسان وزرات بهداشت برای کنترل جمعیت و کاهش نرخ باروری به تبعیت از اروپاییان انتخاب کردند.
این شعار به دلیل تقلید کورکورانه از کشورهای غربی نه‌‌تنها مشکلات و توسعه اقتصادی کشور و افزایش سطح رفاه را ایجاد نکرد بلکه در سال‌های اخیر مانع بزرگی در مسیر توسعه اقتصادی کشور شده است چراکه موجب کاهش نسل جوان به‌ عنوان مهم‌ترین سرمایه و نیروی کاری و اقتصادی کشور شده است.
جمعیت و نیروی انسانی از عوامل مهم پیشرفت یا عقب‌ماندگی کشورها به شمار می‌آید. برخی کشورهای جهان اکنون با بحران پیری جمعیت یا کاهش جمعیت مواجهند و برخی دیگر نیز چشم‌انداز مطلوبی در این زمینه ندارند. از این رو در دنیای کنونی یکی از مهم‌ترین برنامه‌های دولت‌ها در اغلب کشورهای جهان، ارائه تسهیلات متنوع و متعدد برای تشویق مردم به افزایش فرزندآوری است.
دولت‌ها در بسیاری از نقاط جهان با مشوق‌های گسترده و متنوع و اقدامات فرهنگی نظیر راه‌اندازی کمپین‌های تبلیغاتی و برنامه‌های تلویزیونی و رادیویی و همچنین با اعطای جوایز نقدی و غیرنقدی به زوج‌های دارای کودک نوزاد یا ارائه تسهیلات قابل توجه به خانواده‌های دارای ۲ فرزند یا بیشتر، در جهت مقابله با بحران جمعیت تلاش می‌کنند.
در ادامه به برخی اقداماتی که در کشورهای جهان به این منظور در دستور کار دولت‌ها قرار گرفته است، اشاره می‌شود:
کشور ژاپن حدود ۲۹.۳ میلیون دلار برای تشویق زوج ها به بچه دار شدن هزینه می کند. در کشور دانمارک نیز تبلیغاتی با عنوان «برای دانمارک این کار را بکن!»، توسط یک آژانس مسافرتی دانمارکی انجام می شود که زوج های دانمارکی را تشویق می کند تا در سفر بچه دار شوند. به این صورت که زوج ها اگر بتوانند ثابت کنند که در سفر بارور شده اند می توانند برنده امتیاز سه ساله محصولات و کالاهای مربوط به کودک شوند. این طرح با عنوان خلاقانه «تعطیلات به نفع کودکان» انجام می شود. در فنلاند نیز به خانواده هایی که به تازگی صاحب فرزند شده اند، پکیج زایمان شامل انواع لباس گرم، لباس خواب و کتاب یا کمک مالی به ارزش ۱۴۰ یورو اعطا می‌شود. سنگاپور نیز اعلام کرده به هر نوزادی که متولد می شود، کیف هدایایی اهدا خواهد شد که می تواند شامل زنجیر کودک، فنجان مخصوص و یک بسته پوشک باشد. در کشور روسیه نیز در سال ۲۰۰۷، مسئولان این کشور ۱۲ سپتامبر را روز ملی فرزندآوری نامیده اند. در این کشور زنانی که حدود ۹ ماه پس از روز ملی فرزندآوری بچه‌هایشان را به دنیا آورند، شانس برنده شدن خودرو، یخچال یا جوایز نقدی را خواهند داشت. گرچه نرخ مرگ و میر در روسیه هنوز بالاست و احتمالا در چند سال آینده جمعیت این کشور کاهش خواهد یافت، اما خوشبختانه نرخ باروری در این کشور رو به افزایش است. در فرانسه نیز ترکیبی از دستمزد اضافی، امتیازات مراقبت کامل از کودک و سایر سیاست های مشوق برای افزایش نرخ باروری کشور در نظر گرفته شده است. مسئولان امیدوارند این کشور به زودی به یکی از پرجمعیت ترین کشورهای اروپا تبدیل شود. خانواده های دارای دو یا سه فرزند برای استفاده از امکانات مختلف در این کشور از تخفیف بهره مند می شوند. این امکانات شامل بسیاری موارد از بلیت قطار تا بلیت سینما و غیره می شود.
مهم‌ترین سند جمعیتی کشور با بی‌مهری مواجه است
دولت‌ها برای تشویق فرزندآوری مردم برنامه دارند و اقدامات انجام گرفته در کشورهای مختلف یادآور این حقیقت است که جمعیت و زاد و ولد در اقصی نقاط دنیا از اهمیت بالایی برخوردار بوده و دولت ها هزینه زیادی را برای تنظیم جمعیت خود بکار می گیرند. در کشور ما نیز برای تشویق مردم به فرزندآوری اقداماتی انجام شده است، شورای عالی انقلاب فرهنگی، در سال ۹۱ برنامه‌ای تصویب کرد که می‌توان آن را مهم‌ترین سند جمعیتی کشور نامید که طی سال های اخیر به منظور پیشگیری از کاهش نرخ باروری و حرکت در مسیر افزایش نرخ رشد جمعیت تصویب شده است. مصوبه ای که بیشتر مفاد آن بر سیاست‌های تشویقی برای فرزندآوری و در نتیجه پیشگیری از بحران‌ها و چالش‌های ناشی از پیر شدن کشور در آینده معطوف است. منتها تا امروز و با گذشت بیش از هشت سال از تصویب این طرح، هنوز بسیاری از بندهای آن در هفت‌خوانِ پیگیری و اجرای مسئولان، بلاتکلیف است. طرحی که ظاهرا به واسطه ایجاد بار مالی برای دولت، با بی‌مهری مواجه است و با وجود شرایط بحرانی کشور در زمینه کاهش نرخ جمعیت، به شکلی که مایه قوت قلب خانواده‌ها برای فرزندآوری باشد، اجرا نمی‌شود. طرحِ مفیدی که بر لزوم بازنگری و وضع قوانین و مقررات حمایتی و تشویقی فرزندآوری به صورت پلکانی با رعایت سه معیار سن ازدواج، فاصله موالید و تعداد فرزندان تاکید دارد.
یکی از پُرفایده‌ترین ثروت‌های یک کشور، جمعیّت جوان در یک کشور است
مقام معظم رهبری در یک دهه اخیر بارها در مورد مسئله فرزندآوری تذکر داده‌اند و همچنین در ارتباط تصویری با نمایندگان یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی فرمودند: “مسئله‌ فرزندآوری و مسئله‌ نسل بسیار مهم است؛ این موضوعی است که بنده بارها در این چند سال اخیر تکیه کرده‌ام و تأکید کرده‌ام، [ولی] متأسفانه حالا که انسان نتایج را نگاه می‌کند، معلوم می‌شود که خیلی این تأکیدها تأثیر زیادی نداشته است. اینها احتیاج دارد به قانون و دنبال‌گیری جدّی دستگاه‌های اجرائی و بایستی به ‌جد مسئله‌ فرزندآوری را مهم دانست و از پیری جمعیّت ترسید. حالا خارجی‌ها را کار نداریم؛ دشمن، دشمن است امّا بعضی کج‌سلیقگی‌ها را متأسفانه آدم در داخل مشاهده می‌کند، که می‌گویند: «آقا! پیری جمعیّت اشکالی ندارد»! چطور اشکالی ندارد؟ یکی از پُرفایده‌ترین ثروت‌های یک کشور، جمعیّت جوان در یک کشور است که ما بحمدالله از اوایل انقلاب تا امروز برخوردار بوده‌ایم و اگر بنا باشد بعداً برخوردار نباشیم، یقیناً عقب خواهیم ماند.”
لزوم تصویب مشوق‌های قانونی فرزندآوری
آیت‌الله سید علیرضا عبادی نماینده ولی فقیه در خراسان جنوبی نیز در ۲۶ تیرماه امسال در دیدار با حجت‌الاسلام نصیرایی نماینده مردم فردوس، طبس، بشرویه و سرایان در مجلس شورای اسلامی، به مسئله جمعیت اشاره کرد و افزود: بخشی از مسئله جمعیت به مسائل اقتصادی ارتباط دارد، وقتی مردم برای تامین زندگی یک فرزند خود مشکل دارند بنابراین از داشتن فرزندان بیشتر می‌ترسند.
وی بیان کرد: اگر مسائل اقتصادی جامعه حل شود مسئله جمعیت نیز خود به خود حل خواهد شد اما تا آن زمان نباید صبر کرد بلکه مجلس باید مشوق‌های قانونی برای فرزندآوری و افزایش جمعیت در کشور تصویب کند که خانواده‌های با ۲ فرزند بیشتر مشمول کمک‌های ویژه (از آمادگی تا دانشگاه) شوند.
آیت‌الله عبادی افزود: کسانی که تفکر لیبرالی و پول بادآورده دارند اعتقادی به فرزند بیشتر ندارند اما پیکره مردم به خاطر مشکل اقتصادی نمی تواند فرزندان بیشتری داشته باشند.
نرخ فرزندآوری در ایران به شدت پایین آمده است
زاهد زرگر، روانشناس، مشاور خانواده و مدیرعامل مرکز جامع تحکیم خانواده خراسان جنوبی در گفت‌وگو با خبرنگار خاورستان، اظهار کرد: ازدواج و فرزندآوری زمینه بروز خلاقیت‌ها و موفقیت‌ها را در همسران افزایش داده، همچنین موجب می‌شود تا فضایل اخلاقی و انسانی در آنان به فعلیت برسد.
وی افزود: فرزندآوری را می‌توان به عنوان یکی از مؤلفه‌های با اهمیت، بنیادی و زیربنایی در نظام خانواده محسوب کرد چراکه تحقیقات علمی ثابت کرده اندیشه فرزندآوری در ایجاد آرامش، تحکیم و کارآمدی خانواده مؤثر است و می‌تواند حالات روانی زن و مرد را در خانواده تنظیم و منظم کند.
مدیرعامل مرکز جامع تحکیم خانواده خراسان جنوبی گفت: نقش فرزند در تحکیم و بهداشت روانی خانواده انکارناپذیر بوده و افکار، هیجانات و روابط عاطفی با جنین در طول دوره بارداری را به عنوان یکی از عوامل مهم در ارتباطات همسران می‌دانیم.
زرگر با بیان این‌که از زمان تولد، کودکان منبع لذت و شادی در خانواده هستند، افزود: بنابراین، فرزندان نه‌تنها شالوده زندگی زناشویی را استحکام می‌بخشند بلکه عامل مؤثری در لذّت‌بردن پدر و مادر بوده و با افزایش این لذّت‌ها، سلامت و بهداشت روانی همسران نیز تأمین می‌شود.
وی با اشاره به این‌که بسیاری از محرک‌های شادی‌بخش در کانون خانواده ناشی از حضور فرزند است، تصریح کرد: فرزند، صفا و صمیمیت خاصی به خانواده می‌بخشد و چون مورد توجه پدر و مادر است، هر دو به او دل بسته می‌شوند. سیره عملی و فرمایشات و احادیث پیشوایان معصوم علیهم‌السلام نیز حاکی از اهمیت هم‌بازی‌شدن با کودک، شور و نشاط حاصل از آن است؛ پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله، نوه‌هایشان را در کودکی بر دامان خود می‌نشاندند، به سینه خود می‌چسباندند و می‌بوسیدند. این‌ها مجموعه‌ای از عوامل درون خانوادگی وجود فرزند در خانواده بود.
مدیرعامل مرکز جامع تحکیم خانواده خراسان جنوبی گفت: نرخ جمعیت هر جامعه رابطه مستقیمی با اقتصاد، امنیت و اقتدار یک جامعه دارد و هر جامعه‌ای که بر تولد فرزند و رشد نسل کوتاهی کرده است، تبعات آن را که پیری جمعیت، عدم‌پویایی و نشاط در مردم به واسطه نبود نسل جوان، نبود نیروی کار و اشتغال پویا بوده، چشیده است، از این‌رو اهمیت فرزندآوری در دو سطح خانواده و اجتماع قابل بررسی است و تأثیرات آن بر کل جامعه سایه افکنده و وجود جمعیت متناسب باعث پیوند اجتماعی سازنده می‌شود.
زرگر با بیان این‌که یکی از شاخص‌های اصلی موضوع جمعیت، نرخ فرزندآوری است، خاطرنشان کرد: برای آن‌که مشخص شود وضعیت کیفی و کمی جمعیت یک کشور چگونه است، نرخ فرزندآوری کل، سنجش بسیار تعیین‌کننده‌ای محسوب می‌شود.
وی با اشاره به این‌که چند سالی است که نرخ فرزندآوری کل در ایران به شدت پایین آمده است، افزود: حدود ۲ دهه می‌شود که این عدد به زیر خط جانشینی (۲,۱ فرزند به ازای هر زن) رسیده است.
در آینده‌ای نه‌چندان دور بحران جمعیتی در انتظار جامعه ما خواهد بود
مدیرعامل مرکز جامع تحکیم خانواده خراسان جنوبی گفت: اگر سیاست‌های جمعیتی کشورمان تغییر نکند و با همین روند پیش برود، مطابق با پیش‌بینی‌های بین‌المللی در آینده‌ای نه‌چندان دور بحران جمعیتی در انتظار جامعه ما خواهد بود.
زرگر، عدم وجود سیاست‌گذاری مناسب و بنیادین در بحث جمعیت در دولت‌های مختلف را یکی از عوامل بحران جمعیت در کشور بیان کرد و افزود: عدم‌حمایت قانونی و ساختاری از بانوان به خصوص بانوان شاغل و عدم‌امنیت شغلی و اجتماعی به واسطه بارداری، مشکلات اقتصادی و معیشتی (تورم، بیکاری، تأمین مایحتاج کودک، تأمین مسکن و …)، تحولات فرهنگی و تغییر سبک زندگی و نگرش زوجین جوان، ضعف شدید و عدم‌وجود سیستم حمایتی مناسب جهت تأمین بهداشت جسم و روان مادران در دوران بارداری و تحمیل مخارج زیاد درمانی در دوران بارداری به خانواده و ضعف آموزش زوجین در دوران ابتدایی زندگی و اثربخشی بر نگرش‌های منفی بانوان از فرزندآوری از دیگر عوامل بحران جمعیت در کشور است.
عدم‌وجود دغدغه و نگاه بلندمدت در مدیران و قانون‌گذاران عامل اصلی ضعف در زمینه فرزندآوری
وی با بیان این‌که عدم‌وجود دغدغه و نگاه بلندمدت در مدیران و قانون‌گذاران عامل اصلی ضعف در زمینه فرزندآوری است، افزود: مقام معظم رهبری در ابلاغ سیاست‌های کلی خانوداه در سال ۱۳۹۵ و بارها در سخنرانی‌ها و فرمایشات خود از این اتفاق مهم به عنوان تهدید یاد کردند و اصرار بر سیاست‌گذاری‌های اصولی و برنامه‌ریزهای دقیق داشته‌اند که متأسفانه هم دولت و هم مجلس کوتاهی‌های فراوانی داشته‌اند و این فرآیند نیازمند مدیریتی دغدغه‌مند و جهادی است که مدیران تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر این حوزه باید این ویژگی مهم را داشته باشند.
مدیرعامل مرکز جامع تحکیم خانواده خراسان جنوبی گفت: بنیاد ملی خانواده کشور و به تبع آن مراکز جامع تحکیم خانواده در سراسر کشور و به خصوص مرکز جامع تحکیم خانوده خراسان جنوبی مطابق با سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری در حوزه خانواده برنامه‌های مدون، کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدتی جهت کمک به افزایش جمعیت دارد.
زرگر خاطرنشان کرد: کمک به ازدواج جوانان در قالب ازدواج پایدار و آسان، ایجاد واحد خدمات و تسهیلات، کارآفرینی و اشتغال در مرکز جامع خانوداه استان جهت حمایت همه جانبه از خانوده به خصوص زوجین جوان در آستانه ازدواج، ایجاد واحد آموزش و برگزاری دوره‌های تخصصی و عمومی ویژه زوجین در موضوعات مختلف حوزه خانواده به خصوص بانوان در آستانه بارداری، ایجاد واحد مددکاری اجتماعی جهت کمک به رفع آسیب‌های احتمالی درون خانوادگی، اختلافات زناشویی، طلاق و کمک به حفظ آرامش زوجین جهت ادامه زندگی و همکاری و همگامی با سایر نهادهای تأثیرگذار در حوزه خانواده و ازدواج از جمله برنامه‌های این مرکز جهت تشویق زوجین به فرزندآوری است.
کاهش ۴٫۸ درصدی موالید در خراسان جنوبی
علیرضا مهرآور مدیر کل ثبت احوال خراسان‌جنوبی نیز در گفت‌وگو با خاورستان، اظهار کرد: سال گذشته ۱۵ هزار و ۴۷۹ فقره تولد در خراسان جنوبی به ثبت رسیده است.
وی با اشاره به این‌که در سال ۹۷ قریب به ۱۶ هزار و ۷۹۹ واقعه ولادت ثبت شده است، افزود: میزان ولادت‌ها در سال گذشته نسبت به سال ۹۷ حدود ۸.۵ درصد کاهش داشته است.
مدیر کل ثبت احوال خراسان‌جنوبی با اشاره به این‌که در چهارماهه ابتدای امسال پنج هزار و ۱۵۹ واقعه ولادت در استان ثبت شده است، افزود: از این تعداد دو هزار و ۷۰۱ مورد پسر و دو هزار و ۴۵۸ مورد دختر بودند.
مهرآور تصریح کرد: در چهار ماهه ابتدایی سال گذشته نیز پنج هزار و ۴۱۹ فقره ولادت ثبت شده است که میزان ولادت در چهار ماهه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۴٫۸ درصد کاهش داشته است.
وی با اشاره به ثبت سه هزار و ۴۶۱ واقعه در مناطق شهری و یک هزار و ۶۹۸ واقعه ولادت در مناطق روستایی بیان کرد: در این مدت بیرجند، بیشترین و نهبندان کمترین میزان ولادت را به خود اختصاص دادند.
بنابراین گزارش؛ پیرشدن جمعیت فقط ناشی از فرزندآوری کمتر نیست و از عوامل بروز آن می‌توان به کیفیت خدمات‌رسانی در حوزه بهداشت و درمان و میزان سطح امید به زندگی نیز اشاره کرد. از آنجایی که میان دهک‌های مختلف کشور تناسب لازم در برخورداری از امکانات وجود ندارد بنابراین نیاز است با ارائه برنامه‌های مناسب تناسب در بهره‌مندی از امکانات برقرار شود تا جمعیت به سمت کهنسالی و پیری سوق پیدا نکند. دولت باید با بهبود اشتغال و رفع مشکلات اقتصادی، جوانان را به ازدواج در سن مناسب تشویق کند. بهترین سن باروری بین ۱۸ تا ۳۵ سالگی است، البته با ارائه مشوق های لازم به زوجین نیز می توان آنها را به فرزندآوری بیشتر ترغیب کرد؛ بهتر است سیاست‌های تشویقی در راستای باروری زوجین افزایش یافته و به گونه ای باشد که حمایت‌های لازم اقتصادی و اجتماعی در زمان پیش از بارداری، حین بارداری و بعد از بارداری از زوجین صورت گیرد.
انتهای پیام/۱۳۲/
نویسنده: زهرا کیانی