به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «خاورستان» در تفسیر صفحۀ ۱۰۸ قرآن کریم آمده است: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا قُمْتُمْ إِلَی الصَّلاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَکُمْ وَ أَیْدِیَکُمْ إِلَی الْمَرافِقِ. بِرُؤُسِکُمْ وَ أَرْجُلَکُمْ إِلَی الْکَعْبَیْنِ وَ إِنْ کُنْتُمْ جُنُباً فَاطَّهَّرُوا وَ إِنْ کُنْتُمْ سَوَفَیْ عَوْضی. جاءَ أَحَدٌ مِنْکُمْ مِنَ الْغائِطِ ​​أَوْ لامَسْتُمُ النِّساءَ فَلَمْ تَجِدُوا ماءً فَتَیَمَّمُوا صَعِیداً طَیِّباً فَامْسَحُوا بِوُجُوهِکُمْ وَ أَیْدِیکُمْ مِنْهُ ما یُرِیدُ اللَّهُ لِیَجْجْعَلَ عَلَکُمْ وَ یْدِیکُمْ مِنْهُ ما یُرِیدُ اللَّهُ لِیَجْجْعَلَ عَلَکُم. یُرِیدُ لِیُطَهِّرَکُمْ وَ لِیُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَیْکُمْ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ» «ای کسانی که ایمان آورده اند! هر گاه به نماز برخاستید، پس صورت و دست‌هایتان تا آرنج را بشویید و قسمتی از سر و پاهایتان را تا برآمدگی روی پا مسح کنید. و اگر جُنُب بودید، را پاک کنید (و غسل کنید)، و اگر بیمار یا در سفر بودید، یا یکی از شما از محلّ گودی (محل قضای حاجت) آمده یا با زنان تماس گرفتید (و آمیزش جنسی کردید) و آبی (برای غسل یا وضو) نیافتید، با خاک پاک تیمّم کنید، پس (قسمتی از) آن را از دست بدهید. نمی‌خواهد که شما را در تنگی قرار دهد، بلکه می‌خواهد شما را پاک کند و نعمتش را بر کامل بسازید، شاید شما شکر شما باشید.»

نکات سورۀ مائده - آیۀ ۶:

در آیه ۴۳ سوره نساء، به موضوع غسل و تیمّم اشاره شد، در اینجا علاوه بر آن، به مسألۀ وضو هم اشاره شده است.

واژۀ «قیام»، هرگاه با حرف «إِلَی» همراه شود، به‌معنای اراده‌کردن است. «إِذا قُمْتُمْ إِلَی الصَّلاةِ» یعنی هر گاه تصمیم به خواندن نماز گرفتید.

کلمۀ «جُنُباً»، به زن و مرد، مفرد و جمع، به‌طور یکسان اطلاق می‌شود. شاید در این آیه، مراد از جنب‌شدن، تنها احتلام باشد و منظور از لمس زنان، آمیزش جنسی باشد.

مراد از فرمان «فَاطَّهَّرُوا» غسل است. به‌قرین این که در آیه ۴۳ نساء به جای «فَاطَّهَّرُوا»، «تَغْتَسِلُوا» فرموده است.

قید «إِلَی الْمَرافِقِ»، برای بیان محدودۀ شستن است. نه جهت شستن. از آنجایی که کلمۀ «یَد» در زبان عربی، هم به دست، از انگشتان تا مچ و هم به دست، از انگشتان تا آرنج و هم به دست، از انگشتان تا کتف، اطلاق می‌شود این آیه می‌فرماید: در وضو، دست تا آرنج را بشویید، نه کمتر و نه بیشتر.

در تیمّم، روح بندگی نهفته است، چون دست به خاک زدن و مالیدن آن به پیشانی که بلندترین عضو بدن است همراه با قصد قربت، نوعی تواضع و خاکساری در برابر خداست.

آنگونه که آب را می‌کند، خاک پاک همّت میکروبکشی دارد. چون در معرض تابش آفتاب و ریزش باران است.

«صعید»، از «صعود» به‌معنای زمین بلند است. امام صادق علیه السّلام در تفسیر «صَعِیداً طَیِّباً» فرمودند: زمین بلندی که آب از آن سرازیر شود. (معانی الاخبار، ص ۲۸۳) آری، زمین گودی که آب در آن جمع می‌شود، برای تیمّم مناسب نیست، زیرا شرط تیمّم، خاک پاک است.

در حدیث می‌خوانیم: «لا صلاة الا بطهور» (تهذیب، ج ۱، ص ۴۹)، نماز جز با طهارت (وضو یا غسل یا تیمّم) صحیح نیست.

در حدیث می‌خوانیم: «ابدأ بما بدء الله» (تفسیر نورالثقلین) از همان آغاز که خداوند در قرآن آغاز کرد. همانگونه که در قرآن اوّل شستن صورت، بعد از دست‌ها و بعد مسح سر و بعد از مسح پا آمده است، ترتیب وضو نیز همین گونه است.

از امام پرسیده شد که چرا در وضو بخشی از سر مسح می‌شود؟ فرمودند: «لمکان الباء» به‌خاطر حرف «باء» در کلمۀ «بِرُؤُسِکُمْ» زیرا معنای آن قسمتی از سر است و اگر آیه «امسحوا رؤسکم» بود در آن صورت باید همۀ سر را مسح می‌کرد. (کافی، ج ۳، ص ۳۰)

امام صادق علیه‌السّلام فرمود: مراد از «لامَسْتُمُ»، آمیزش جنسی است، ولی خداوند آن را پوشاند و پوشاندن اموری را دوست دارد، آن‌گونه که شما نام می‌برید، نام نبرده است. (کافی، ج ۵، ص ۵۵۵)

امام رضا علیه السّلام دربارۀ فلسفه وضو می‌فرماید:

«یکون العبد طاهرا اذا قام بین یدی الجبار»، زمین پاکی هنگام ایستادن در برابر خداست.

«مطیعا له فیما أمره»، نشانۀ بندگی و اطاعت است.

«نقیا من الادناس و النجاسة»، عامل دوری از تخلیه‌ها و نجاست است.

«ذهاب الکسل و طرد النعاس»، مایۀ دوری از کسالت و خواب آلودگی است.

«و تزکیة الفؤاد لقیام»، آماده سازی و رشد روحی برای نماز است. (وسائل، ج ۱، ص ۳۶۷)