به گزارش پایگاه خبری تحلیلی«خاورستان»، در شأن نزول آیه آمده است: عباس، عقیل و نوفل در جنگ بدر اسیر شدند. پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله با گرفتن فدیه آنان را آزاد کرد؛ آنان هم مسلمان شدند. پول فدیه‌‌هایشان هم بعداً به آنان برگردانده شد. (تفسیر نور الثقلین)

در تفاسیر آمده است که پس از جنگ بدر برخی گفتند: به احترام پیامبر، از عبّاس، عموی آن حضرت فدیه گرفته نشود. پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله فرمودند: «و الله لا تذرن منه درهما» به خدا سوگند از یک درهمش هم نگذرید! سپس آن حضرت به عموی خود فرمود: تو ثروتمندی، برای خودت و برادرزاده‌‏ات عقیل، فدیه بده. عبّاس گفت: اگر فدیه دهم بی‏ پول می‌‏شوم! حضرت فرمودند: از پول‌‏هایی که نزد همسرت أمّ‌الفضل در مکّه گذاشته‏‌ای خرج کن. عبّاس گفت: احدی از این ماجرا خبر نداشت؛ فهمیدم که به راستی تو پیامبر خدا هستی و همانجا مسلمان شد.

در نظام اسلامی، برای اسرای جنگ، سه طرح مشروع و مقبول است:

۱. آزاد کردن بدون فدیه؛ مثل آنچه در فتح مکّه واقع شد. با آنکه مسلمانان قدرت اسیر کردن و فدیه گرفتن را داشتند، ولی پیامبر اسلام صلّی اللَّه علیه و آله همه را با جملۀ «انتم الطلقاء» آزاد ساخت؛

۲. آزادی اسیران با گرفتن فدیۀ نقدی یا مبادلۀ اسرا؛

۳. نگهداشتن اسیران در دست مسلمانان؛ تا هم از قدرت یافتن دشمن جلوگیری شود، هم به تدریج تعالیم دین را آموخته و به اسلام ارشاد شوند.

انتخاب هر یک از این سه راه در اختیار حاکم اسلامی است.

۱. پیامبر و رهبر حکومت اسلامی مأمور است با اسیران گفتگو کرده و آنان را ارشاد کند. «یا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِمَنْ فِی أَیْدِیکُمْ...»

۲. با اسیران چنان رفتار کنید که زمینۀ هدایت و ارشادشان فراهم شود. (به کار بردن کلمه «خیر» و «مغفرت» برای شکست‌خوردگان، گویای این پیام است.)

۳. تبلیغ و ارشاد اسیران جنگی لازم است و از هر فرصت برای تبلیغ باید استفاده کرد. «قُلْ لِمَنْ فِی أَیْدِیکُمْ»

۴. خیر واقعی، اسلام و ایمان آوردن است. «إِنْ یَعْلَمِ اللَّهُ فِی قُلُوبِکُمْ خَیْراً»

۵. به مردم امید بدهید که با کمترین خیری که در دل داشته باشید، می‌‏توانید به سعادت برسید. «إِنْ یَعْلَمِ اللَّهُ فِی قُلُوبِکُمْ خَیْراً یُؤْتِکُمْ خَیْراً»

۶. هدف از جنگ، ارشاد مردم و شکستن طاغوت است؛ نه قتل، غارت، اسیر و فدیه گرفتن. «یُؤْتِکُمْ خَیْراً مِمَّا أُخِذَ مِنْکُمْ»

۷. حتّی شرکت در جنگ بر ضد پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله، مانع توبه و برگشت و دریافت مغفرت الهی نیست. «قُلْ لِمَنْ فِی أَیْدِیکُمْ» «یَغْفِرْ لَکُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ»

۸. پذیرش اسلام، موجب گذشت از خطاها و سبب دریافت لطف و رحمت الهی است. «إِنْ یَعْلَمِ اللَّهُ فِی قُلُوبِکُمْ خَیْراً»... «یَغْفِرْ لَکُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ»