به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «خاورستان» به نقل از شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ از ابتدای سال آبی جاری، ایران با یکی از خشک‌ترین دوره‌های خود در دهه‌های اخیر روبه‌رو شده است. کمبود شدید بارندگی، افت محسوس ذخایر آبی و کاهش ورودی به سدها، همگی حکایت از تابستانی دارند که شاید چالش‌های تأمین آب بیش از همیشه خود را نشان دهد. اگرچه جیره‌بندی آب به صورت رسمی تکذیب شده، اما نشانه‌ها چیز دیگری می‌گویند.

کاهش بی‌سابقه بارندگی‌ها

نگاهی به آمار بارندگی‌ها نشان می‌دهد که از مهرماه تا اوایل خرداد، تنها ۱۴۲.۵ میلی‌متر بارش در سطح کشور ثبت شده؛ در حالی‌که میانگین درازمدت این عدد حدود ۲۳۲ میلی‌متر بوده است.

یعنی حدود ۳۹ درصد کاهش نسبت به میانگین بلندمدت و ۴۰ درصد کاهش نسبت به دوره مشابه سال قبل. این میزان کاهش، زنگ خطری جدی برای منابع آبی کشور است، به‌ویژه در مناطق مرکزی و جنوبی که اساساً با اقلیم خشک‌تری روبه‌رو هستند.

ورودی سدها نصف شد

آمار رسمی می‌گوید که تا دهم خرداد، مجموع ورودی آب به سدهای کشور ۲۰ میلیارد و ۶۷۰ میلیون مترمکعب بوده است؛ این در حالی‌ست که در مدت مشابه سال گذشته، این عدد ۳۵ میلیارد و ۲۲۰ میلیون مترمکعب بوده.

یعنی حدود ۴۱ درصد کاهش. چنین افتی در ورودی آب به سدها، مستقیماً بر توان ذخیره‌سازی و تأمین نیازهای آشامیدنی، کشاورزی و صنعتی کشور تأثیر می‌گذارد.

خروجی کنترل شده اما کافی نیست

با وجود کاهش ورودی، خروجی آب از سدها نیز محدودتر شده تا شاید بتوان اندکی از بحران جلوگیری کرد. خروجی ثبت‌شده تا همین تاریخ، ۱۸ میلیارد و ۶۶ میلیون مترمکعب بوده که نسبت به سال قبل ۱۷ درصد کاهش داشته است؛ با این حال، چون ورودی‌ها نیز به شدت افت کرده، مدیریت فعلی عملاً تنها سرعت افت را کند کرده و نه اینکه بحران را حل کند.

سدهایی که دیگر سد نیستند!

اگر از میانگین‌ها عبور کنیم و به وضعیت سدهای خاص نگاه کنیم، تصویر حتی تاریک‌تر می‌شود. برخی از سدهای بزرگ و کلیدی کشور به پایین‌ترین سطوح پرشدگی خود رسیده‌اند. برای مثال:

سدهای تهران تنها حدود ۱۵ درصد پر هستند.

سد زاینده‌رود به ۱۱ درصد ظرفیت رسیده.

سد دوستی مشهد ۱۰ درصد و سد طرق ۱۲ درصد پر شده‌اند.

سد پانزده خرداد قم ۱۱ درصد.

سد استقلال در هرمزگان ۸ درصد.

سد رودبال در داراب فارس تنها ۲ درصد پر است!

این اعداد نه‌تنها نگران‌کننده بلکه هشداردهنده‌اند. چراکه این سدها منابع تأمین آب صدها هزار نفر، اراضی کشاورزی و صنایع مختلف هستند. حالا تصور کنید که این منابع آبی عملاً دیگر ذخیره‌ای ندارند.

تابستان بدون جیره‌بندی؟!

سخنگوی صنعت آب کشور به‌صراحت اعلام کرده که "هیچ برنامه‌ای برای جیره‌بندی آب در تابستان وجود ندارد." اما واقعیت‌های میدانی چیز دیگری را نشان می‌دهد.

فشار آب در بسیاری از کلان‌شهرها از حالا افت کرده و بسیاری از مناطق، به‌ویژه در ساعات اوج مصرف، با کاهش محسوس فشار آب مواجه هستند. جیره‌بندی رسمی شاید اعلام نشود، اما قطع و وصل آب در عمل همان است، فقط با اسم متفاوت!

ذخیره‌ی فعلی آب؛ نصف خالی است

حجم فعلی ذخایر آبی سدهای کشور ۲۶ میلیارد و ۵۶۰ میلیون مترمکعب اعلام شده؛ در حالی که در مدت مشابه سال قبل این عدد حدود ۳۵ میلیارد مترمکعب بوده است.

یعنی کاهش ۲۴ درصدی. حجم پرشدگی سدها هم تنها ۵۱ درصد است؛ به عبارت دیگر، نیمی از ظرفیت سدهای کشور خالی است و این برای کشوری مثل ایران، که در اقلیم خشک و نیمه‌خشک قرار دارد، بسیار خطرناک است.

مردم؛ مهم‌ترین محور مدیریت بحران

حالا بیش از همیشه، نقش مردم در مدیریت مصرف پررنگ شده است؛ هر قطره‌ای که صرفه‌جویی شود، می‌تواند بخشی از فشار را از روی سدها، شبکه‌های توزیع و منابع زیرزمینی بردارد. از کاهش مصرف خانگی تا اصلاح الگوی آبیاری در بخش کشاورزی، همه باید سهم خود را ادا کنند.

وزارت نیرو بارها اعلام کرده که صرفه‌جویی تنها راه عبور از تابستان امسال است؛ اما به نظر می‌رسد این صرفه‌جویی اگر به یک فرهنگ عمومی و رفتار مستمر تبدیل نشود، دردی از بحران عمیق منابع آبی دوا نخواهد کرد.

در واقع؛ آمارها می‌گویند، کارشناسان هشدار می‌دهند و حتی طبیعت هم نشانه‌هایش را رو کرده است: تابستان ۱۴۰۴ از لحاظ آبی آسان نخواهد بود. نه‌تنها به‌دلیل کاهش بارندگی و افت ذخایر سدها، بلکه به‌دلیل مصرف بی‌رویه، وابستگی بیش از حد به منابع محدود و نبود برنامه‌ریزی بلندمدت.

جیره‌بندی آب شاید اعلام نشود، اما اگر همین‌طور ادامه دهیم، تجربه‌ی آن را خواهیم داشت. امروز، بیش از همیشه، به هوشیاری جمعی نیاز داریم؛ چون اگر الان اقدام نکنیم، فردا خیلی دیر خواهد بود.

انتهای خبر/