به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «خاورستان»، خراسان جنوبی را باید نه فقط به عنوان استانی مرزی و کم‌برخوردار، بلکه به عنوان «پایتخت انحصاری زرشک جهان» شناخت.

محصولی که با بیش از ۲۵۰ سال سابقه کشت، ۱۹ هزار هکتار سطح زیر کشت، و سالانه بیش از ۲۲ هزار تن تولید زرشک خشک، نه‌تنها یکی از ستون‌های معیشت منطقه بلکه میراثی زنده از تاریخ، فرهنگ و دانش بومی این خطه است.

زرشک در شرایط اقلیمی دشوار خراسان جنوبی، خصوصاً با خاک شور و آب کم، رشد می‌کند و برای بیش از ۵۰ هزار خانوار به شکل مستقیم و غیرمستقیم ایجاد اشتغال کرده است. با این حال، جایگاه فعلی این محصول نه با شأن کشاورزان آن همخوانی دارد و نه با ظرفیت اقتصادی‌اش در بازار جهانی.

فرآوري در داخل خراسان‌جنوبی خواسته کشاورزان 

بیش از دو دهه است که زرشک خراسان جنوبی، همانند زعفران، با پدیده‌ای به نام خام‌فروشی دست و پنجه نرم می‌کند. بخش بزرگی از محصول، در بهترین حالت به شکل زرشک خشک‌شده به فروش می‌رسد و فرآوری‌های صنعتی هنوز در مقیاسی انجام نمی‌شود که بتواند ارزش‌افزوده واقعی را نصیب کشاورز کند.

در حالی‌که واحدهایی مانند شرکت خوشه سرخ شرق قائنات، به‌عنوان تنها تولیدکننده کنسانتره آب زرشک در ایران و جهان، توانسته‌اند با فناوری‌های نو و دانش بومی، کنسانتره زرشک را به اروپا و آسیای شرقی صادر کنند، این نوع اقدامات هنوز تبدیل به قاعده نشده و در حد استثناء باقی مانده است.

 دلالان و بی‌ثباتی بازار

آنچه زرشک‌کاران را بیش از هر چیز دیگر آزار می‌دهد، بی‌ثباتی بازار و حضور پررنگ دلالان در چرخه فروش است. کشاورزی که یک سال کامل با خشکسالی و گرمای طاقت‌فرسا دست‌وپنجه نرم کرده، در فصل برداشت، به‌جای بهره‌مندی از دسترنج خود، مجبور است محصولش را به قیمت نازل و زیر نرخ واقعی به واسطه‌ها بفروشد.

با این شرایط، شاید مهم‌ترین خبری که این روزها کشاورزان با امیدواری دنبال می‌کنند، راه‌اندازی انبار بورس زرشک و عناب در استان است. طرحی که اگر به درستی اجرا شود، می‌تواند قیمت‌گذاری عادلانه، شفافیت در معاملات و حذف دلالان را رقم بزند. بر اساس اعلام رسمی مسئولان، این انبارها تا پیش از فصل برداشت زرشک در مهرماه، به بهره‌برداری خواهند رسید.

بورس کالا؛ گامی به‌سوی عدالت اقتصادی

در نشستی که با حضور نمایندگان وزارت جهاد کشاورزی، تعاون روستایی، بورس کشاورزی و فعالان زرشک برگزار شد، زیرساخت‌های ایجاد انبار بورس زرشک و عناب در خراسان جنوبی بررسی شد. این اقدام اگر با نظارت دقیق و مشوق‌های مالی برای شرکت‌های فرآوری همراه باشد، می‌تواند به تثبیت جایگاه زرشک در بازار داخلی و خارجی کمک کند.

نماینده مردم قائنات و زیرکوه در مجلس شورای اسلامی نیز اخیراً بر ضرورت افزایش چند برابری قیمت زرشک با شاخه با کیفیت نسبت به سال گذشته تأکید کرد و خواستار حمایت عملی دولت از کشاورزان شد. 

وی به درستی هشدار داد که قیمت‌گذاری دستوری، بدون در نظر گرفتن تورم و هزینه‌های تولید، تنها به سود دلالان و ضرر کشاورز منتهی خواهد شد.

 صنایع تبدیلی؛ حلقه‌ای ضروری در توسعه روستایی

مسئله فقط بازار نیست. توسعه صنایع تبدیلی، بسته‌بندی استاندارد و فرآوری علمی زرشک از جمله موضوعاتی است که بدون آن نمی‌توان انتظار داشت صادرات پایدار و پرمنفعت شکل بگیرد. امروز با وجود ۲۸ واحد بسته‌بندی و ۸ واحد فرآوری در استان، هنوز بسیاری از کشاورزان ناچارند محصول خود را در حیاط خانه‌ها، زیر نور خورشید و در معرض آلودگی، خشک کنند.

ایجاد شهرک‌های کشاورزی، سردخانه‌های مدرن، خشک‌کن‌های صنعتی و کارخانه‌های تولید محصولات جانبی زرشک نظیر پوره، مربا، کنسانتره، شربت و حتی داروهای گیاهی می‌تواند روستاهای مرزی را به قطب‌های اقتصادی تبدیل کند.

سیاست‌های حمایتی؛ آزمون جدی دولت سیزدهم

دولت چهاردهم و وزارت جهاد کشاورزی اکنون در موقعیتی قرار دارند که می‌توانند با یک برنامه‌ریزی دقیق، زرشک را از یک محصول محلی به یک برند جهانی تبدیل کنند. اقداماتی نظیر بورس کالا، تسهیلات ارزان برای واحدهای فرآوری، آموزش به کشاورزان، بیمه محصولات و صادرات هدفمند، ابزارهایی است که دولت باید برای تحقق این هدف به کار گیرد.

نمایندگان دولت در جشنواره عناب، از تلاش برای برند سازی و معرفی بین‌المللی زرشک، عناب و زعفران خبر داده‌اند؛ اما آنچه در نهایت مهم است، اثربخشی ملموس این وعده‌ها در زندگی روزمره زرشک‌کاران است.

زرشک، این یاقوت سرخ کویر، می‌تواند نماد اقتصاد مقاومتی و توسعه پایدار در استان محروم خراسان جنوبی باشد. محصولی که با مقاومت در برابر خشکسالی، اشتغال‌زایی بالا و ارزش غذایی و دارویی کم‌نظیر، شایستگی آن را دارد که نه‌تنها در انبارهای بورس بلکه بر سفره صادرات جهانی بدرخشد.

تنها در صورتی که از خام‌فروشی به فرآوری، از دلال‌محوری به کشاورزمحوری و از بازار سنتی به بورس و برندینگ جهانی برسیم، می‌توان امید داشت که زرشک خراسان جنوبی، به جایگاهی که سزاوارش است، دست یابد.

انتهای خبر/