به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی« خاورستان»، مطالبه اتصال خراسان جنوبی به شبکه راه‌آهن سراسری کشور، موضوعی تازه نیست. نخستین نشانه‌های این خواسته عمومی در آرشیو روزنامه‌های محلی به سال ۱۳۴۷ بازمی‌گردد؛ زمانی که هنوز یک دهه تا وقوع انقلاب اسلامی باقی مانده بود. طی سال‌ها این خواسته در اولویت مردم و مسئولان محلی باقی ماند، اما تا مدت‌ها صرفاً در حد طرح و وعده باقی ماند.

در آذر ۱۳۸۰، مجمع نمایندگان وقت خراسان بزرگ و سیستان و بلوچستان، نخستین درخواست رسمی برای راه‌اندازی خط آهن شرق کشور را مطرح کردند. در آبان ۱۳۸۵ نیز، خبر اتمام مطالعات مقدماتی مسیر «چابهار - مشهد» منتشر شد. با این حال، تا سال‌ها پروژه از مرحله مطالعات فراتر نرفت.

گام‌های اجرایی؛ آغاز راه با قطعه ۱۶

پس از سال‌ها انتظار و پیگیری، نخستین عملیات اجرایی در قالب قطعه ۱۶ راه‌آهن بیرجند - قاین - یونسی به طول ۳۲ کیلومتر، در میانه سال ۱۳۹۸ آغاز شد. این پروژه قرار بود بخشی از مسیر راه‌آهن چابهار - زاهدان - بیرجند - مشهد باشد. با وجود مصوبات متعدد هیأت وزیران و تأمین منابع از محل فاینانس داخلی و خارجی، پروژه در مرحله زیرسازی با پیشرفت اندک متوقف شد؛ عمدتاً به دلیل عدم تخصیص به‌موقع اعتبارات.

ورود دولت سیزدهم؛ جان تازه به پروژه بزرگ شرق

با آغاز به کار دولت سیزدهم و ریاست شهید آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی، که خود دو دوره نماینده مردم خراسان جنوبی در مجلس خبرگان رهبری بود، توجه ویژه‌ای به مطالبات زیرساختی این استان شد. یکی از مصوبات سفر نخست رئیس‌جمهور به استان، شتاب‌دهی به روند اجرای راه‌آهن شرق کشور بود؛ اقدامی که در دومین سفر استانی او نیز بار دیگر مورد تأکید قرار گرفت.

در نهایت، شهریور ۱۴۰۲ عملیات اجرایی پروژه راه‌آهن خراسان جنوبی به‌عنوان بخشی از کریدور ریلی زاهدان - زابل - بیرجند - مشهد، با حضور رئیس‌جمهور آغاز شد؛ نقطه عطفی در تحقق رویایی چند دهه‌ای مردم منطقه.

ویژگی‌های مسیر و پیشرفت پروژه

طول کلی مسیر ریلی زاهدان - مشهد حدود ۹۱۰ کیلومتر است که به سه بخش عمده تقسیم شده و ۲۳ قطعه اجرایی را دربرمی‌گیرد. این مسیر با عبور از استان‌های سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی، شهرهایی همچون زابل، نهبندان، سربیشه، بیرجند، قاین و گناباد را پوشش می‌دهد.

در محدوده خراسان جنوبی، پروژه در ۱۵ قطعه تعریف شده که مجموعاً ۴۳۳ کیلومتر از مسیر را شامل می‌شود. با تلاش‌های صورت‌گرفته، پیمانکاران در تمامی قطعات در حال اجرای زیرسازی هستند.

تأمین منابع؛ دغدغه اصلی پروژه

علیرغم آغاز پرانرژی پروژه، کمبود منابع مالی همچنان به‌عنوان مهم‌ترین چالش مسیر شناخته می‌شود. با موافقت رهبر معظم انقلاب و هماهنگی بین قوای سه‌گانه، مبلغ ۱۸ هزار میلیارد تومان از محل تهاتر نفت به پروژه اختصاص یافت. با این حال، پس از شهادت رئیس‌جمهور و تغییر دولت، روند اجرا با کندی مواجه شد و مطالبات پیمانکاران نیز انباشته شد.

استاندار جدید خراسان جنوبی، سید محمدرضا هاشمی، در نخستین اقدامات خود موضوع راه‌آهن را در دستور کار قرار داد و با پیگیری‌های مستمر، مبلغ ۵۰۰ میلیارد تومان ابتدا و در نهایت یک‌هزار میلیارد تومان تا پایان سال گذشته به پروژه تزریق شد. با این حال، کارشناسان بر این باورند که این مبالغ تنها کفاف بخشی از بدهی‌ها را می‌دهد و برای شتاب پروژه، نیاز به اعتبارات کلان‌تری وجود دارد.

پیشرفت اجرایی و اولویت‌بندی قطعات

در بازدید اخیر استاندار و مدیرکل راه و شهرسازی از قطعات ۱۳ و ۱۴ واقع در شهرستان سربیشه، پیشرفت محسوس عملیات اجرایی مشاهده شد. قطعه ۱۳ به طول ۵۵ کیلومتر و قطعه ۱۴ به طول ۶۰ کیلومتر جزو قطعات پیشتاز پروژه معرفی شده‌اند.

بنا بر گفته مدیرکل راه و شهرسازی خراسان جنوبی، بخش عمده تأخیر در اجرای پروژه ناشی از زمان‌بر بودن مراحل تجهیز کارگاه، تهیه نقشه‌های اجرایی و رفع معارضات بوده است. با این حال، اعلام شده که پیشرفت فیزیکی کل پروژه ۲۰ درصد بوده و به‌لحاظ برنامه زمان‌بندی از اهداف کلان عقب نمانده است.

وی گفت: کل مطالبات پیمانکاران در پروژه راه آهن خراسان جنوبی یک‌هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان است و پیگیری‌هایی هم برای تامین مالی این پروژه انجام و بیش از یک همت در دولت چهاردهم تزریق شده است.

مدیرکل راه و شهرسازی خراسان جنوبی بیشترین حجم تونل و پل در پروژه راه آهن خراسان جنوبی را مربوط به محور بیرجند- قاین دانست و افزود: این محور قطعات ۱۹ و ۱۸ را در برمی‌گیرد که جزو نقاط سخت بوده اما طول آن ۹ و ۱۰ کیلومتر است.

مودی با بیان اینکه پروژه راه‌آهن خراسان جنوبی جزو پنج طرح پیشرشان اقتصادی وزارت راه و شهرسازی است، ابراز امیدواری کرد که در صورت تأمین مستمر منابع مالی، این پروژه تا سه سال آینده به مرحله بهره‌برداری برسد.

راه‌آهن شرق اولویت دولت چهاردهم

استاندار خراسان جنوبی نیز در جریان بازدید اخیر خود با تأکید بر اهمیت پروژه راه‌آهن شرق کشور، که بخش قابل توجهی از آن در استان خراسان جنوبی قرار دارد، گفت: این پروژه از اولویت‌های مهم دولت سیزدهم و چهاردهم بوده است و دولت در سه مرحله، بیش از یک همت اعتبار برای تکمیل راه‌آهن خراسان جنوبی اختصاص داده است.

سید محمدرضا هاشمی در ادامه توضیح داد: راه‌آهن شرق کشور از چهار شهرستان نهبندان، سربیشه، بیرجند و قاینات در خراسان جنوبی عبور می‌کند و هم‌اکنون بیش از هزار و ۸۰۰ نفر به طور مستقیم در این پروژه مشغول به کار هستند.

وی تأکید کرد: این طرح نه تنها به صورت مستقیم بلکه به طور غیرمستقیم نیز در ایجاد اشتغال در منطقه تأثیرگذار بوده است.

استاندار خراسان جنوبی همچنین به تعاملات مثبت نمایندگان مجلس و مسئولان دولتی برای پیشبرد این پروژه اشاره کرد و گفت: در جلسات مختلفی با حضور وزیر راه و شهرسازی و رئیس سازمان برنامه و بودجه، همراه با نمایندگان استان، پیگیری‌های زیادی انجام شده و تزریق اعتبارات به این پروژه با جدیت ادامه دارد.

وی با ابراز امیدواری از اینکه پروژه راه‌آهن، به ویژه برای منطقه شرق کشور، تأثیرات مثبت زیادی خواهد داشت، افزود: اجرای این پروژه در حوزه حمل و نقل مسافر و بار، به ویژه در زمینه معادن، تغییرات اساسی به همراه خواهد داشت.

استاندار خراسان جنوبی تأکید کرد: دولت همچنان در کنار پیمانکاران است تا پروژه به طور کامل تکمیل شود.

هاشمی همچنین خاطرنشان کرد: راه‌آهن و باندهای دوم از اولویت‌های اصلی دولت چهاردهم در استان هستند و طبق هماهنگی‌های انجام شده، مسئولان وزارت راه و شهرسازی و سازمان برنامه و بودجه در آینده‌ای نزدیک از پروژه‌های استان بازدید خواهند کرد که این بازدیدها در تأمین اعتبارات بیشتر تأثیرگذار خواهد بود.

قطاری که باید برسد

اکنون پس از دهه‌ها انتظار، مردم خراسان جنوبی امیدوارتر از همیشه چشم‌به‌راه به تحقق آرزویی دیرینه دارند؛ اتصال به ریل توسعه، نه‌فقط برای رشد منطقه‌ای، بلکه برای تقویت نقش راهبردی شرق کشور در مناسبات اقتصادی، ترانزیتی و تجاری ایران با کشورهای آسیای میانه، شبه‌قاره هند و حتی اروپا از طریق بندر چابهار.

تأخیر در تکمیل این پروژه، معادل فرصت‌سوزی برای ایران در رقابت منطقه‌ای است. حال، همه نگاه‌ها به دولت چهاردهم دوخته شده تا این قطار دیرهنگام، هرچه زودتر به ایستگاه «تحقق وعده‌ها» برسد.

انتهای گزارش/10