به گزارش پایگاه خبری تحلیلی«خاورستان»، در نکات تفسیری صفحۀ ۴۲۰ قرآن کریم، سورۀ احزاب آمده است:

تفسیر صفحۀ ۴۲۰ قرآن کریم - سورۀ احزاب - آیۀ ۱۶- تفسیر نور:
 
«قُلْ لَنْ یَنْفَعَکُمُ الْفِرارُ إِنْ فَرَرْتُمْ مِنَ الْمَوْتِ أَوِ الْقَتْلِ وَ إِذاً لا تُمَتَّعُونَ إِلَّا قَلِیلًا»   «بگو: اگر از مرگ یا کشته شدن فرار کنید، این فرار هرگز برای شما سودی ندارد و (بر فرض که سودتان دهد) در آن صورت جز بهره اندکی نخواهید برد» 

پیام‌های سورۀ احزاب - آیۀ ۱۶:
۱. از مقدّرات حتمی خداوند، نظیر مرگ نمی‌توان فرار کرد. «لَنْ یَنْفَعَکُمُ الْفِرارُ ... مِنَ الْمَوْتِ أَوِ الْقَتْلِ‏» 

۲. به خاطر کامیابی زودگذر، سعادت ابدی را از دست ندهید. «لا تُمَتَّعُونَ إِلَّا قَلِیلًا»

 تفسیر صفحۀ ۴۲۰ قرآن کریم - سورۀ احزاب - آیۀ ۱۷- تفسیر نور:
 
 «قُلْ مَنْ ذَا الَّذِی یَعْصِمُکُمْ مِنَ اللَّهِ إِنْ أَرادَ بِکُمْ سُوءاً أَوْ أَرادَ بِکُمْ رَحْمَةً وَ لا یَجِدُونَ لَهُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَلِیًّا وَ لا نَصِیراً»  «بگو: اگر خداوند برای شما رنجی یا رحمتی اراده کند، کیست که شما را در برابر (اراده) خداوند مصون بدارد؟ در حالی که آنان غیر از خداوند برای خود نه کارسازی می ‏یابند و نه یاری دهنده‏ ای» 

نکته‌های سورۀ احزاب - آیۀ ۱۷:
ارادۀ خداوند در مورد بروز گرفتاری و سختی برای انسان بدین معناست که انسان با اختیار خود و انجام اعمال ناشایست (مانند فرار از جنگ)، خود را به سمت آتش قهر الهی می‌‌کشاند و چون تمام کارها به ارادۀ الهی صورت می‌گیرد، این گرفتاری‌ها به خداوند نسبت داده می‌شود.

پیام‌های سورۀ احزاب - آیۀ ۱۷:
۱. وجدان‏‌ها را با طرح سؤال بیدار کنید. «قُلْ مَنْ‏ ... یَعْصِمُکُمْ مِنَ اللَّهِ‏» 

۲. رحمت و عذاب، تلخی و شیرینی، در مدار ارادۀ خداوند به انسان می‌رسد. «أَرادَ بِکُمْ سُوءاً- أَرادَ بِکُمْ رَحْمَةً» (البتّه ارادۀ سوء یا رحمت خداوند، با توجّه به حکمت است.)

 تفسیر صفحۀ ۴۲۰ قرآن کریم - سورۀ احزاب - آیۀ ۱۸ - تفسیر نور:
 
«قَدْ یَعْلَمُ اللَّهُ الْمُعَوِّقِینَ مِنْکُمْ وَ الْقائِلِینَ لِإِخْوانِهِمْ هَلُمَّ إِلَیْنا وَ لا یَأْتُونَ الْبَأْسَ إِلَّا قَلِیلًا»   «بدون شک خداوند کسانی از شما که مردم را (از جبهه و جهاد) باز می‌داشتند و کسانی را که به برادران خود می‌گفتند: به سوی ما بیایید (و خود را به کشتن ندهید) به خوبی می‏‌شناسد؛ (آنان ضعیف و ترسو هستند) و جز اندکی به جبهه نمی‌روند» 

نکته‌های سورۀ احزاب - آیۀ ۱۸:
«معوق» به معنای باز دارنده است. 

«بأس» به معنای سختی و میدان کارزار و جهاد است.

در قرآن به انواع برادری اشاره شده است:
الف: برادری طبیعی که از طریق والدین می‌باشد. 

ب: برادری دینی که به واسطۀ هم کیشی حاصل می‌‏شود «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ» (حجرات ، ۱۰) 

ج: برادری سیاسی و حزبی که در این آیه به آن اشاره شده است. 

د: برادری رفتاری که به واسطۀ پیروی حاصل می‏‌شود. چنان که مبذّرین، برادران شیطان معرّفی شده‌اند. «إِنَّ الْمُبَذِّرِینَ کانُوا إِخْوانَ الشَّیاطِینِ » (اسراء،۲۷) 

مراد از جمله‏ «الْقائِلِینَ لِإِخْوانِهِمْ»، دعوت منافقان از مسلمانان ضعیف الایمان برای ترک جبهه است.

پیام‌های سورۀ احزاب - آیۀ ۱۸:
۱. خداوند به تمام حرکات و تبلیغات سوء دشمنان، آگاه است. «یَعْلَمُ اللَّهُ» 

۲. منافقان بزدل که خود از جبهه فرار می‌کنند، مانع حضور دیگران در جبهه می‌شوند. «الْمُعَوِّقِینَ‏ ... الْقائِلِینَ‏» 

۳. هر گونه دلسرد کردن رزمندگان، نزد خداوند گناه است. «یَعْلَمُ اللَّهُ‏ ... الْقائِلِینَ‏ ... هَلُمَّ إِلَیْنا» 

۴. جبهه رفتن مهم نیست، جبهه ماندن مهم است. «لا یَأْتُونَ الْبَأْسَ إِلَّا قَلِیلًا»

 
تفسیر صفحۀ ۴۲۰ قرآن کریم - سورۀ احزاب - آیۀ ۱۹ - تفسیر نور:
 
 «أَشِحَّةً عَلَیْکُمْ فَإِذا جاءَ الْخَوْفُ رَأَیْتَهُمْ یَنْظُرُونَ إِلَیْکَ تَدُورُ أَعْیُنُهُمْ کَالَّذِی یُغْشی‏ عَلَیْهِ مِنَ الْمَوْتِ فَإِذا ذَهَبَ الْخَوْفُ سَلَقُوکُمْ بِأَلْسِنَةٍ حِدادٍ أَشِحَّةً عَلَی الْخَیْرِ أُولئِکَ لَمْ یُؤْمِنُوا فَأَحْبَطَ اللَّهُ أَعْمالَهُمْ وَ کانَ ذلِکَ عَلَی اللَّهِ یَسِیراً»  «در حالی آنان بر یاری شما بخیل هستند، که هرگاه (لحظات) بیم (و جنگ) پیش آید، آنان را می‌‌بینی چنان به تو می ‏نگرند که چشمانشان (در حدقه) می‌‏چرخد، همچون کسی که مرگ او را فرا گرفته، پس همین که ترس از میان رفت، زبان‌های تند و خشن (خود را) بر شما می‌گشایند، در حالی که نسبت به خیر (مال و غنیمت) بخیل هستند، آنان ایمان (واقعی) ندارند و خداوند اعمالشان را محو نموده؛ و این کار بر خداوند آسان است» 

نکته‌های سورۀ احزاب - آیۀ ۱۹:
کلمۀ‏ «أَشِحَّةً» جمع «شحیح» از «شح» به معنای بخلی است که همراه با حرص باشد. 

«سَلَقُوکُمْ» از «سلق»، به معنای مغلوب کردن و شکست دادن است، یعنی می‏‌خواهند با تبلیغات و زخم زبان خود مسلمانان را مغلوب کنند و شکست دهند. 

«حِدادٍ» جمع «حدید» به معنای تیز و خشن است.

پیام‌های سورۀ احزاب - آیۀ ۱۹:
۱. منافقان، هرگز خیرخواه شما نیستند؛ به هنگام خطر از کمک و حضور در جبهه بخل می‌ورزند، «أَشِحَّةً عَلَیْکُمْ» و پس از برطرف شدن خطر، به جمع غنائم حریص هستند. «أَشِحَّةً عَلَی الْخَیْرِ» 

۲. منافقان، تلخی‌ها را از جانب پیامبر و مسلمانان می‌‏بینند. «فَإِذا جاءَ الْخَوْفُ‏ ... یَنْظُرُونَ إِلَیْکَ‏» 

۳. منافقان در شرایط بحرانی تعادل خود را از دست می‌دهند. «فَإِذا جاءَ الْخَوْفُ‏ ... تَدُورُ أَعْیُنُهُمْ‏» 

۴. حالات روحی، در چهرۀ انسان اثر می‏‌گذارد. «تَدُورُ أَعْیُنُهُمْ» 

۵. منافقان، کم کار و پرگو هستند. هنگام جنگ و سختی ترسوترین مردم و هنگام آرامش طلبکارترین مردم هستند. «أَشِحَّةً عَلَیْکُمْ‏- أَشِحَّةً عَلَی الْخَیْرِ» 

۶. ترس، بخل، زخم زبان و توقّع نابه جا از نشانه‏‌های بارز منافقان است. «أَشِحَّةً- تَدُورُ أَعْیُنُهُمْ‏- بِأَلْسِنَةٍ حِدادٍ» 

۷. حبط اعمال گناهکاران، حکیمانه و بر اساس عملکرد خود انسان است. «لَمْ یُؤْمِنُوا فَأَحْبَطَ اللَّهُ أَعْمالَهُمْ» 

۸. نفاق، عامل حبط و تباه شدن اعمال است. «فَأَحْبَطَ اللَّهُ أَعْمالَهُمْ» 

۹. رفتار منافقان، (بخل، زخم زبان و دلسرد کردن مردم از حضور در جبهه و ...) نمی‌تواند مشکلی برای ارادۀ خداوند به وجود آورد. «کانَ ذلِکَ عَلَی اللَّهِ یَسِیراً»

 
تفسیر صفحۀ ۴۲۰ قرآن کریم - سورۀ احزاب - آیۀ ۲۰ - تفسیر نور:
 
 «یَحْسَبُونَ الْأَحْزابَ لَمْ یَذْهَبُوا وَ إِنْ یَأْتِ الْأَحْزابُ یَوَدُّوا لَوْ أَنَّهُمْ بادُونَ فِی الْأَعْرابِ یَسْئَلُونَ عَنْ أَنْبائِکُمْ وَ لَوْ کانُوا فِیکُمْ ما قاتَلُوا إِلَّا قَلِیلًا»   «(آنها به قدری وحشت ‏زده شده‌‏اند که) می‏‌پندارند احزاب (مشرک و یهود مهاجم) هنوز پراکنده نشده‏‌اند و اگر (بار دیگر) دسته‏‌های دشمن (به سراغ مسلمانان) آید، دوست دارند کاش میان اعراب بادیه‌نشین بودند (و درگیر جنگ نمی‌شدند) و تنها از اخبار (مربوط به) شما جویا می‌شدند و این افراد اگر در میان شما بودند جز اندکی نمی‏‌جنگیدند» 

نکته‌های سورۀ احزاب - آیۀ ۲۰:
به عربِ شهرنشین «عربی» و به عرب بادیه نشین «اعرابی» گویند. 

کلمۀ‏ «بادُونَ» جمع «بادی» است و به کسی گفته می‏‌شود که در بادیه و بیابان ساکن باشد.

پیام‌های سورۀ احزاب - آیۀ ۲۰:
۱. افراد ترسو و سست ایمان، همواره دشمن را قوی‌تر از مسلمانان تصوّر می‌کنند. (منافقان گمان می‌‏کردند تا احزابِ یهود و مشرک مدینه را فتح نکنند پراکنده نخواهند شد). «یَحْسَبُونَ الْأَحْزابَ لَمْ یَذْهَبُوا» 

۲. خود باختگی، قدرت فهم واقعیّات را از انسان می‌گیرد. «یَحْسَبُونَ‏ ... لَمْ یَذْهَبُوا» 

۳. افراد سست ایمان، زندگی در جوامع دور از فرهنگ را بر زندگی در جامعۀ دینی، ترجیح می‌ دهند. «یَوَدُّوا لَوْ أَنَّهُمْ بادُونَ» 

۴. افراد سست ایمان به جای حضور در صحنه جامعه، به خواندن روزنامه‌ها و شنیدن اخبار رادیوها سرگرمند. «یَسْئَلُونَ عَنْ أَنْبائِکُمْ» 

۵. افراد سست ایمان، اهل نبرد و استقامت نیستند. «ما قاتَلُوا إِلَّا قَلِیلًا»

 تفسیر صفحۀ ۴۲۰ قرآن کریم - سورۀ احزاب - آیۀ ۲۱ - تفسیر نور:
 
 «لَقَدْ کانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ کانَ یَرْجُوا اللَّهَ وَ الْیَوْمَ الْآخِرَ وَ ذَکَرَ اللَّهَ کَثِیراً»  «همانا برای شما در (سیرۀ) رسول خدا الگو و سرمشقی نیکوست، (البتّه) برای کسانی که به خدا و روز قیامت امید دارند و خدا را بسیار یاد می‌‏کنند» 

نکته‌های سورۀ احزاب - آیۀ ۲۱:
«أُسْوَةٌ» در مورد تأسّی و پیروی کردن از دیگران در کارهای خوب به کار می‌رود. در قرآن دوبار این کلمه دربارۀ دو پیامبر عظیم الشّأن آمده است: یکی دربارۀ حضرت ابراهیم علیه‌السّلام و دیگری دربارۀ پیامبر اسلام صلّی الله علیه و آله. جالب آن که اسوه بودن حضرت ابراهیم در برائت از شرک و مشرکان است و اسوه بودن پیامبر اسلام در آیات مربوط به ایستادگی در برابر دشمن مطرح شده است. 

نقش پیامبر در جنگ احزاب، الگوی فرماندهان است: هدایت لشکر، امید دادن، خندق کندن، شعار حماسی دادن، به دشمن نزدیک بودن و استقامت نمودن. حضرت علی علیه‌السّلام فرمود: در هنگامۀ نبرد، خود را در پناه پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله قرار می‌دادیم و آن حضرت از همۀ ما به دشمن نزدیک‌تر بود. «اتقینا برسول‌اللّه صلّی الله علیه و آله فلم یکن منا اقرب الی العدو منه» (نهج‏‌البلاغه، حکمت ۲۶۰) 

این آیه در میان آیات جنگ احزاب است؛ امّا الگو بودن پیامبر، اختصاص به مورد جنگ‏ ندارد و پیامبر در همۀ زمینه‏‌ها، بهترین الگو برای مؤمنان است.

پیام‌های سورۀ احزاب - آیۀ ۲۱:
۱. در الگو بودن پیامبر شک نکنید. «لَقَدْ» 

۲. الگو بودن پیامبر، دائمی است. «کانَ» 

۳. گفتار، رفتار و سکوت معنادار پیامبر حجّت است. «لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ» 

۴. معرّفی الگو، یکی از شیوه‌های تربیت است. «لَکُمْ‏- أُسْوَةٌ» 

۵. باید الگوی خوب معرّفی کنیم، تا مردم به سراغ الگوهای بَدَلی نروند. «رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ» 

۶. بهترین شیوۀ تبلیغ، دعوت عملی است. «أُسْوَةٌ» 

۷. کسانی می‌‏توانند پیامبر اکرم را الگو قرار دهند که قلبشان سرشار از ایمان و یاد خدا باشد. «لِمَنْ کانَ یَرْجُوا اللَّهَ‏ ...» 

۸. الگوها هر چه عزیز باشند؛ امّا نباید انسان خدا را فراموش کند. «رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ- ذَکَرَ اللَّهَ کَثِیراً»

تفسیر صفحۀ ۴۲۰ قرآن کریم - سورۀ احزاب - آیۀ ۲۲ - تفسیر نور:
 
«وَ لَمَّا رَأَ الْمُؤْمِنُونَ الْأَحْزابَ قالُوا هذا ما وَعَدَنَا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ صَدَقَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ ما زادَهُمْ إِلَّا إِیماناً وَ تَسْلِیماً»  «و همین که مؤمنان دسته‌‏ها (ی لشکر دشمن) را دیدند، گفتند: این همان است که خدا و رسولش به ما وعده داده، و خدا و رسولش راست گفتند. و (دیدن لشکر مهاجم) جز بر ایمان و تسلیم آنان نیفزود» 

نکته‌های سورۀ احزاب - آیۀ ۲۲:
در آیۀ ۱۲ خواندیم که منافقان و بیمار دلان وعده‌های پیامبر را فریب نامیدند، ولی در این آیه مؤمنان، این وعده‌ها را واقعی و صادق می‌دانند. 

در دو آیه قبل بیان شد که گروهی از افراد سست ایمان آرزو داشتند هنگام حملۀ دشمن، در مناطق دور از جبهه بودند، ولی در این آیه می‏‌فرماید: مؤمنان با دیدن دشمن، به ایمان و تسلیمشان در برابر خدا افزوده می‌شود.

پیام‌های سورۀ احزاب - آیۀ ۲۲:
۱. ایمان عامل قدرت است. «رَأَ الْمُؤْمِنُونَ الْأَحْزابَ قالُوا ...» 

۲. منافقان، دشمنی را که حضور ندارد، حاضر می‌پندارند؛ «یَحْسَبُونَ الْأَحْزابَ لَمْ یَذْهَبُوا» ولی مؤمنان، دشمنان موجود و مهاجم را ناچیز می‌شمرند. «وَ لَمَّا رَأَ الْمُؤْمِنُونَ‏ ...- هذا ما وَعَدَنَا اللَّهُ‏» 

۳. هجوم دشمنان متّحد، برای مؤمن غیر منتظره نیست. «هذا ما وَعَدَنَا اللَّهُ» 

۴. سخن رسول خدا، همان سخن خداست. «وَعَدَنَا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ» 

۵. پیامبر اسلام صلّی الله علیه و آله مسلمانان را از وقوع جنگ احزاب باخبر نموده بود. «هذا ما وَعَدَنَا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ» 

۶. مؤمنان، تحقّق وعده‏‌های خدا و رسولش را حتمی می‌‌دانند. «وَعَدَنَا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ‏- صَدَقَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ» 

۷. جبهه و جنگ برای مؤمن، بستر رشد و ترقّی است. «ما زادَهُمْ إِلَّا إِیماناً وَ تَسْلِیماً» 

۸. مؤمنان، از تعداد و تشکّل دشمنان نمی‌ترسند. «ما زادَهُمْ إِلَّا إِیماناً» 

۹. ایمان و تسلیم دارای درجات و مراتبی است. «ما زادَهُمْ إِلَّا إِیماناً وَ تَسْلِیماً» 

۱۰. تحقق یافتن وعده‏ های خدا و رسول، بر ایمان مؤمنان می ‏افزاید.«وَ لَمَّا رَأَ الْمُؤْمِنُونَ‏ ... ما زادَهُمْ إِلَّا إِیماناً وَ تَسْلِیما»

انتهای خبر/10