- گروه : فرهنگی
- شماره : 5555
تسنیم وحی؛
تفسیر صفحه ۴۲۱ قرآن کریم
درباره شهادت، پیمان و عهد مردان خدا در صفحه ۴۲۱ قرآن بخوانید.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی«خاورستان»، در نکات تفسیری صفحۀ ۴۲۱ قرآن کریم، سورۀ احزاب آمده است:
تفسیر صفحۀ ۴۲۱ قرآن کریم - سورۀ احزاب - آیۀ ۲۳ - تفسیر نور:
«مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللَّهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضی نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ وَ ما بَدَّلُوا تَبْدِیلًا» «از میان مؤمنان مردانی هستند که آنچه را با خداوند پیمان بسته بودند صادقانه وفا کردند (و خود را آمادۀ جهاد نمودند)، برخی از آنان پیمانشان را عمل کردند (و به شهادت رسیدند) و بعضی دیگر در انتظار (شهادت) هستند، و هرگز (عقیده و پیمان خود را) تغییر ندادند»
نکته‌های سورۀ احزاب - آیۀ ۲۳:
کلمۀ «نحب» دارای معانی زیادی است ولی در این جا به معنای نذر و عهد و پیمانی است که چه بسا انجام آن منجر به مرگ یا خطر بزرگی شود.
در برابر گروهی که خواهان زندگی در رفاه بودند، «یَوَدُّوا لَوْ أَنَّهُمْ بادُونَ فِی الْأَعْرابِ » (احزاب،۲۰) گروهی در انتظار شهادتند. «وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ»
امام حسین علیه‌السّلام در کربلا هنگام وداع با اصحابش و گاهی بالای سر شهدا این آیه را تلاوت میفرمود. (تفسیر کنزالدقائق)
پیام‌های سورۀ احزاب - آیۀ ۲۳:
۱. همۀ اصحاب پیامبر و مؤمنان در یک درجه نیستند. «مِنَ الْمُؤْمِنِینَ»
۲. نقل کمالات دیگران یکی از راههای تربیت است. «مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجالٌ ...»
۳. دفاع از حقّ تا مرز شهادت، نشانۀ صداقت در ایمان است. «صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللَّهَ»
۴. تعهّد، لازم الاجرا و عمل به آن نشانۀ صداقت است. «صَدَقُوا ما عاهَدُوا»
۵. بزرگداشت شهدا، پیام و درسی قرآنی است. «فَمِنْهُمْ مَنْ قَضی نَحْبَهُ»
۶. انتظار شهادت نیز یک ارزش است. «وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ» آمادگی برای لقای خداوند، از صفات مؤمنان است.
۷. باب شهادت باز است. «وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ»
۸. شهادت برخی مؤمنان، عامل عقب نشینی یا دلسردی دیگر مؤمنان نمی‌شود. (مؤمن با اینکه شهادت دوستان و عزیزان خود را می‌بیند، باز خود در انتظار شهادت است) «وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ»
۹. مؤمنان واقعی پایبند عهد و پیمان خود با خدا هستند و هیچ چیز حتّی شهادت دوستان و عزیزان، روحیه آنان را تغییر نمی‌دهد. «وَ ما بَدَّلُوا تَبْدِیلًا»
تفسیر صفحۀ ۴۲۱ قرآن کریم - سورۀ احزاب - آیۀ ۲۴ - تفسیر نور:
«لِیَجْزِیَ اللَّهُ الصَّادِقِینَ بِصِدْقِهِمْ وَ یُعَذِّبَ الْمُنافِقِینَ إِنْ شاءَ أَوْ یَتُوبَ عَلَیْهِمْ إِنَّ اللَّهَ کانَ غَفُوراً رَحِیماً» «تا خداوند صادقان را به خاطر صداقتشان پاداش دهد، و منافقان را اگر بخواهد عذاب کند یا (اگر توبه کنند) لطف خود را بر آنان باز گرداند زیرا که خداوند آمرزندۀ مهربان است»
نکته‌های سورۀ احزاب - آیۀ ۲۴:
کلمۀ توبه اگر با حرف «الی» بیاید، منظور توبه بندگان به درگاه خداوند است و اگر با «علی» بیاید، منظور توجّه و لطف خداوند به بندگان است. «یَتُوبَ عَلَیْهِمْ»
پیام‌های سورۀ احزاب - آیۀ ۲۴:
۱. حوادث تلخ و سخت هدفدار است، تا استعدادها شکوفا شود و انسان با کوشش و تلاش به پاداش برسد. «لِیَجْزِیَ»
۲. با پاداش دادن به راستگویان، دیگران را به صداقت تشویق کنیم. «لِیَجْزِیَ اللَّهُ الصَّادِقِینَ بِصِدْقِهِمْ»
۳. نجات در راستگویی است. «لِیَجْزِیَ ... بِصِدْقِهِمْ»
۴. دریافت پاداش بر اساس صداقت در عمل است. «بِصِدْقِهِمْ»
۵. بشارت، قبل از انذار است. «لِیَجْزِیَ- یُعَذِّبَ»
۶. هیچ عملی بدون پاداش نیست. (نه صدق صادقین و نه نفاق منافقین) «لِیَجْزِیَ- یُعَذِّبَ»
۷. لطف خداوند، از منافقان نیز دور نیست، به شرط آنکه خود بخواهد. «أَوْ یَتُوبَ عَلَیْهِمْ»
۸. توبه‌پذیری خداوند، با لطف او همراه است. «غَفُوراً رَحِیماً»
تفسیر صفحۀ ۴۲۱ قرآن کریم - سورۀ احزاب - آیۀ ۲۵ - تفسیر نور:
«وَ رَدَّ اللَّهُ الَّذِینَ کَفَرُوا بِغَیْظِهِمْ لَمْ یَنالُوا خَیْراً وَ کَفَی اللَّهُ الْمُؤْمِنِینَ الْقِتالَ وَ کانَ اللَّهُ قَوِیًّا عَزِیزاً» «و خداوند کسانی را که کفر ورزیدند با دلی پر از خشم برگرداند، بدون آن که هیچ خیری (پیروزی و غنیمتی) به دست آورند، و خداوند مؤمنان را از جنگ بی‌نیاز ساخت (و آنان را پیروز کرد)، و خداوند، توانای شکست‌ناپذیر است»
نکته‌های سورۀ احزاب - آیۀ ۲۵:
در جنگ احزاب، همین که حضرت علی علیه‌السّلام «عَمربن عَبدُودّ»، پهلوان نامی عرب را که از خندق گذشت به قتل رساند، آنها حساب کار خود را کرده، بازگشتند.
پیام‌های سورۀ احزاب - آیۀ ۲۵:
۱. از همبستگی دشمنان نهراسیم. «رَدَّ اللَّهُ الَّذِینَ کَفَرُوا» با اینکه در جنگ احزاب، سه گروه مشرکان، یهودیان و منافقان علیه مسلمانان متّحد شدند، ولی بدون دست یابی به پیروزی و غنائم سرگشته برگشتند.
۲. فراز و نشیب جنگ‌ها از تحت ارادۀ الهی خارج نیست. «رَدَّ اللَّهُ- کَفَی اللَّهُ»
۳. در جنگ احزاب (خندق)، امدادهای غیبی در کار بود. «رَدَّ اللَّهُ- کَفَی اللَّهُ»
۴. گاهی باید از نگاه مخالف سخن گفت. «لَمْ یَنالُوا خَیْراً» پیروزی بر اسلام و گرفتن غنایم، از دیدگاه کفّار خیر بود.
۵. هدف جنگ‌های دشمن، رسیدن به پیروزی یا کسب غنائم، کشورگشایی و یا حفظ منافع خود است. «لَمْ یَنالُوا خَیْراً» ولی هدف جنگ های اسلامی، «إِحْدَی الْحُسْنَیَیْنِ» (توبه،۵۲) است یعنی: یا انجام وظیفۀ دینی و دعوت و ارشاد ناآگاهان و رفع موانع گسترش حقّ و یا رسیدن به شهادت و لقای حق.
۶. سرچشمۀ عزّت و قدرت مسلمانان، خداست. «کَفَی اللَّهُ- کانَ اللَّهُ قَوِیًّا عَزِیزاً»
تفسیر صفحۀ ۴۲۱ قرآن کریم - سورۀ احزاب - آیات ۲۶ - ۲۷ - تفسیر نور:
«وَ أَنْزَلَ الَّذِینَ ظاهَرُوهُمْ مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ مِنْ صَیاصِیهِمْ وَ قَذَفَ فِی قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ فَرِیقاً تَقْتُلُونَ وَ تَأْسِرُونَ فَرِیقاً * وَ أَوْرَثَکُمْ أَرْضَهُمْ وَ دِیارَهُمْ وَ أَمْوالَهُمْ وَ أَرْضاً لَمْ تَطَؤُها وَ کانَ اللَّهُ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیراً» «و خداوند کسانی از اهل کتاب (یهودیان) را که از مشرکان عرب پشتیبانی می کردند، از برج و قلعه‌های مرتفعشان پایین کشید و در دلهای آنان ترس و وحشت افکند، (که در نتیجۀ شما مسلمانان) گروهی (از آنان) را کشتید و گروهی را اسیر کردید * و سرزمین آنان و خانه‌ها و اموالشان و (نیز) زمینی را که در آن گام ننهاده بودید در اختیار شما گذاشت، و خداوند بر هر کاری تواناست»
نکته‌های سورۀ احزاب - آیات ۲۶ - ۲۷:
«صیاصی» جمع «صیصة» به معنای قلعه‌های محکم است و به هر وسیلۀ دفاعی مثل شاخ گاو و شاخک‌های پای خروس نیز گفته می‌شود.
این آیه اشاره به غزوۀ بنی‌قریظه دارد یهود بنی‌قریظه در جنگ احزاب به خیال پیروزی، پیمان خود را با مسلمانان شکستند و در قالب ستون پنجم دشمن به مشرکان مکّه در جنگ احزاب کمک کردند ولی با رسوایی، شکست خوردند و تسلیم شدند.
در مدینه سه طایفۀ یهودی بودند به نام های: «بنی‌قینقاع» «بنی‌نضیر» و «بنی‌قریظه» که هر سه با مسلمانان پیمان داشتند. در سال دوم بنی قینقاع پیمان شکنی کرده، با مسلمانان جنگ نمودند و شکست خوردند و از مدینه خارج شده، به سوی شام رفتند. در سال چهارم، بنی نضیر جنگیدند و شکست خوردند و به سوی شام رفتند و خیبر و مدینه را خالی کردند. در سال پنجم بنی‌قریظه پیمان خود را شکستند و با مشرکان همکاری نمودند که با شکست احزاب دلهره ای بر آنان حاکم شد. مسلمانان بعد از پیروزی بر احزاب، قلعه های آنان را محاصره کردند و پس از ۲۵ روز آنها را از مدینه بیرون راندند و برای همیشه مدینه از پلید طوایف یهود پیمان‌شکن پاک شد. (تفسیر نمونه )
جنگ با بنی قریظه برکاتی داشت از جمله:
الف: آخرین گروه یهود برای همیشه از مدینه خارج شدند.
ب: اموال فراوانی از دشمن نصیب مسلمانان شد.
ج: جایگاه مسلمانان تثبیت و روشن شد که هر کس با آنان پیمان‌شکنی کند بدبخت می‌شود.
پیام‌های سورۀ احزاب - آیات ۲۶ - ۲۷:
۱. از نیروهای نفوذی و ستون پنجم دشمن نباید غافل شد. «وَ أَنْزَلَ الَّذِینَ ظاهَرُوهُمْ»
۲. همزیستی مسالمت‌آمیز با اهل کتاب، تا زمانی است که آنان یاور مخالفان نباشند. «وَ أَنْزَلَ الَّذِینَ ظاهَرُوهُمْ مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ»
۳. پیروزی از جانب خداوند است. «وَ أَنْزَلَ»
۴. قلعه‌های محکم و بلند دشمن، فتح شدنی است. «وَ أَنْزَلَ ... مِنْ صَیاصِیهِمْ»
۵. اهل کتاب یهود با آن که با مسلمانان مرز مشترک خداپرستی و ایمان به معاد داشتند ولی به حمایت مشرکان برخاستند. «ظاهَرُوهُمْ مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ»
۶. تنها به دشمنِ رو در رو فکر نکنید، بلکه متوجّه حامیان آنان نیز باشید. «ظاهَرُوهُمْ»
۷. یکی از امدادهای غیبی خداوند در جنگ‌ها، ایجاد رعب در دل دشمنان است. «قَذَفَ فِی قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ»
۸. روحیّۀ رزمنده در شکست یا پیروزی جبهه نقش اصلی را دارد. «فِی قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ ... تَقْتُلُونَ وَ تَأْسِرُونَ»
۹. رفتار منافقان، (بخل، زخم زبان و دلسرد کردن مردم از حضور در جبهه و ...) نمی‌تواند مشکلی برای ارادۀ خداوند به وجود آورد. «کانَ ذلِکَ عَلَی اللَّهِ یَسِیراً»
تفسیر صفحۀ ۴۲۱ قرآن کریم - سورۀ احزاب - آیۀ ۲۸ - تفسیر نور:
«یا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِأَزْواجِکَ إِنْ کُنْتُنَّ تُرِدْنَ الْحَیاةَ الدُّنْیا وَ زِینَتَها فَتَعالَیْنَ أُمَتِّعْکُنَّ وَ أُسَرِّحْکُنَّ سَراحاً جَمِیلًا» «ای پیامبر! به همسرانت بگو: اگر شما زندگی دنیا و زینت (و زرق و برق) آن را می‌خواهید، بیایید تا شما را (با پرداخت مَهرتان) بهرهمند سازم و به وجهی نیکو (بدون قهر و خشونت) رهایتان کنم»
نکته‌های سورۀ احزاب - آیۀ ۲۸:
به دنبال کسب غنایم جنگی به وسیلۀ مسلمانان، همسران پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله به توسعۀ زندگی رو آوردند و از آن حضرت وسایل و امکانات رفاهی‌طلب کردند. رسول خدا با خواسته آنان مخالفت کرد و به مدّت یک ماه از آنان فاصله گرفت تا آیات مورد بحث نازل شد.
پیام‌های سورۀ احزاب - آیۀ ۲۸:
۱. زندگی رهبر مسلمانان باید ساده باشد. (موقعیّت دینی و اجتماعی، برای انسان وظیفۀ خاصّی به وجود می‌آورد.) «إِنْ کُنْتُنَّ تُرِدْنَ الْحَیاةَ الدُّنْیا ... أُسَرِّحْکُنَ»
۲. رهبر مسلمانان نباید تحت تأثیر تقاضاهای نابه جای همسرش قرار گیرد. «قُلْ لِأَزْواجِکَ»
۳. رشد درآمد بیت المال، نباید توقّع بستگان رهبر را بالا ببرد. «قُلْ لِأَزْواجِکَ»
۴. نه تنها رهبر جامعه اسلامی، بلکه وابستگان او نیز تحت‌نظر و توجّه مردم قرار دارند. «قُلْ لِأَزْواجِکَ»
۵. مسئولیّت‌های الهی، فوق مسئولیّت‌های خانوادگی است. (گاهی به خاطر قداست رهبری، باید از مسائل عاطفی و خانوادگی گذشت.) «قُلْ لِأَزْواجِکَ»
۶. زن آزاد است؛ می تواند با زندگی ساده، ولی همراه با سعادت بماند و می‌تواند راه دیگری را انتخاب کند. «إِنْ کُنْتُنَّ تُرِدْنَ ... أُسَرِّحْکُنَ»
۷. در برابر تقاضای نابه جای همسر، نظر قطعی خود را صریح و روشن اعلام کنید. «إِنْ کُنْتُنَّ تُرِدْنَ» (با قاطعیّت ولی همراه با مهربانی و عدالت، توقّعات بیجا را از بین ببرید.)
۸. هنگام دسترسی به بیت‌المال و غنائم، با برخورد قاطع با خانواده و نزدیکان جلو توقّع و انتظارات بی‌مورد دیگران را بگیریم. «إِنْ کُنْتُنَ ... فَتَعالَیْنَ أُمَتِّعْکُنَ»
۹. اگر زنی زندگی ساده و سالم را تحمّل نکرد، با رعایت عدالت و انصاف طلاقش دهید و به ادامۀ زندگی مجبورش نکنید. «إِنْ کُنْتُنَ ... أُمَتِّعْکُنَّ وَ أُسَرِّحْکُنَ»
۱۰. خطر دنیاگرایی، حتّی خاندان نبوّت را تهدید میکند. «إِنْ کُنْتُنَّ تُرِدْنَ ...»
۱۱. کامیابی از زر و زیور دنیا حرام نیست، لیکن در شأن خاندان نبوّت نیست. «فَتَعالَیْنَ أُمَتِّعْکُنَّ»
۱۲. اگر مجبور به طلاق شدید، راه جدایی را با نیکویی و عدالت طی کنید. «أُسَرِّحْکُنَّ سَراحاً جَمِیلًا»
تفسیر صفحۀ ۴۲۱ قرآن کریم - سورۀ احزاب - آیۀ ۲۹ - تفسیر نور:
«وَ إِنْ کُنْتُنَّ تُرِدْنَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ الدَّارَ الْآخِرَةَ فَإِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْمُحْسِناتِ مِنْکُنَّ أَجْراً عَظِیماً» «و اگر خدا و رسولش و سرای آخرت را می‌خواهید، پس (بدانید که) قطعاً خداوند برای نیکوکاران از شما پاداش بزرگی را آماده کرده است»
پیام‌های سورۀ احزاب - آیۀ ۲۹:
۱. دنیاطلبی و آخرت طلبی با هم جمع نمی‌شود. «تُرِدْنَ الْحَیاةَ الدُّنْیا ... تُرِدْنَ اللَّهَ ...» البتّه لذّت بردن و استفاده حلال از نعمت‌ها، منافاتی با آخرت خواهی ندارد.
۲. انسان باید میان دلبستگی به دنیای فانی و آخرت باقی، باید یکی را انتخاب کند. «وَ إِنْ کُنْتُنَ ...»
۳. قناعت و زهد و سادگی به تنهایی عامل نجات نیست، عمل نیک هم لازم است. «تُرِدْنَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ الدَّارَ الْآخِرَةَ ... لِلْمُحْسِناتِ مِنْکُنَ»
۴. وعدههای الهی را قطعی بگیریم. «أَعَدَّ»
۵. خداوند ساده‌زیستی را برای خانواده رهبران دینی، امری نیک و حَسَن می‌داند. «أَعَدَّ لِلْمُحْسِناتِ مِنْکُنَّ»
۶. همسر پیامبر بودن کمال نیست، نیکوکار بودن لازم است. «لِلْمُحْسِناتِ مِنْکُنَّ»
۷. همۀ زنان پیامبر یکسان نبودند. «لِلْمُحْسِناتِ مِنْکُنَّ»
۸. کسانی که از دنیای قلیل بگذرند، به اجر عظیم خواهند رسید. «أَجْراً عَظِیماً»
تفسیر صفحۀ ۴۲۱ قرآن کریم - سورۀ احزاب - آیۀ ۳۰ - تفسیر نور:
«یا نِساءَ النَّبِیِّ مَنْ یَأْتِ مِنْکُنَّ بِفاحِشَةٍ مُبَیِّنَةٍ یُضاعَفْ لَهَا الْعَذابُ ضِعْفَیْنِ وَ کانَ ذلِکَ عَلَی اللَّهِ یَسِیراً» «ای همسران پیامبر! هر کس از شما کار زشت (و گناهی) آشکار مرتکب شود، عذابش دو چندان خواهد بود و این (کار) برای خدا آسان است»
نکته‌های سورۀ احزاب - آیۀ ۳۰:
آیاتی که با زنان پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله سخن میگوید، از طریق مقام رسالت است نه آن که مستقیماً به خود آنان خطاب و وحی شود، بر خلاف حضرت مریم که به خودش خطاب می‌شد. «یا مَرْیَمُ » (آلعمران، ۴۲- ۴۳)
گناهان دو دسته اند: کبیره و صغیره. سرچشمۀ این تقسیم آیۀ مبارکۀ «إِنْ تَجْتَنِبُوا کَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُکَفِّرْ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ » (نساء ،۳۱) است، یعنی اگر شما از گناهان بزرگ دوری کنید ما سیّئات و گناهان کوچک شما را می‌بخشیم. لیکن در مواردی گناه صغیره حکم گناه کبیره پیدا میکند، نظیر گناه در زمان خاص مانند ماه رمضان که جرم و مجازات آن بیشتر است. یا گناه در مکان خاص، تکرار گناه و اصرار بر آن، گناه همراه با شادی، گناهِ آشکارا و گناهِ افراد برجسته و الگو نظیر همسران پیامبر. به هر حال مسایل جنبی می‌تواند در گناه و کیفر آن اثر بگذارد.
در روایات آمده است که گناه بزرگان، حساب دیگری دارد، حتّی اگر از انبیاء یک «ترک اولی» سر زند تنبیه می‌شوند؛ در حدیثی معروف آمده است: «یغفر للجاهل سبعون ذنباء قبل أن یغفر للعالم ذنب واحد» (کافی، ج ۱، ص ۴۷) هفتاد گناه جاهل بخشیده می‌شود، قبل از آن که یک گناه عالم بخشیده شود.
پیام‌های سورۀ احزاب - آیۀ ۳۰:
۱. در کیفر و پاداش، حَسَب و نسب اثری ندارد و هر متخلّفی باید مجازات شود. «یا نِساءَ النَّبِیِ ...»
۲. همسری پیامبر، مستلزم عصمت نیست. «مَنْ یَأْتِ مِنْکُنَّ بِفاحِشَةٍ» (آری در خانۀ پیامبر بودن انسان را بیمه نمی‌کند، این مکتب است که انسان را بیمه میکند.)
۳. حساب خلافهای علنی، از گناهان پنهان جداست. «مُبَیِّنَةٍ»
۴. عمل زشت به خودی خود، کیفر به دنبال دارد. «یُضاعَفْ» و نفرمود: «نضاعف»
۵. شدّت و ضعف کیفر و پاداش بر اساس آثار فردی و اجتماعی عمل است. «نِساءَ النَّبِیِ ... ضِعْفَیْنِ»
۶. کسانی که چهرۀ دینی و اجتماعی دارند و کارشان برای دیگران سرمشق است، اگر گناه کنند، کیفرشان بیش از دیگران است. «نِساءَ النَّبِیِ ... ضِعْفَیْنِ»
۷. خانواده و بستگان مسئولان نظام اسلامی باید بدانند که اگر مرتکب خلافی شدند، نه تنها آزاد نمی‌شوند، بلکه چند برابر دیگران مجازات می‌بینند. «یا نِساءَ النَّبِیِ ... الْعَذابُ ضِعْفَیْنِ»
۸. اگر کیفر بستگان متخلّفِ یک مسئول چند برابر است، کیفر خود مسئولِ متخلّف چه میزان است؟ «نِساءَ النَّبِیِ ... الْعَذابُ ضِعْفَیْنِ» (قرآن در مورد کیفر تخلّف خود پیامبر می‌فرماید: «لَوْ تَقَوَّلَ عَلَیْنا بَعْضَ الْأَقاوِیلِ ... لَقَطَعْنا مِنْهُ الْوَتِینَ» (حاقّه، ۴۴- ۴۶) اگر سخن ناروایی را به ما نسبت دهد، رگ‌های گردن او را قطع می کنیم.
۹. کیفر متخلّفان بر خداوند آسان است. «عَلَی اللَّهِ یَسِیراً»
انتهای خبر/10
