به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «خاورستان»، استان خراسان جنوبی به عنوان یکی از استان‌های خشک و نیمه‌خشک کشور با کمبود منابع آبی مواجه است که به شدت بر زندگی مردم و اقتصاد استان تأثیر گذاشته است. این استان با مشکلات عدیده‌ای در خصوص منابع آب روبه‌رو است که اگر به‌موقع مدیریت نشود، ممکن است به یک بحران جدی تبدیل شود.

از یک‌سو، کاهش بارندگی‌ها در سال‌های اخیر باعث کاهش چشمگیر میزان آب‌های سطحی شده و از سوی دیگر، وابستگی بالای استان به منابع آبی زیرزمینی، که هم‌اکنون بیش از ۹۵ درصد از آب مصرفی استان را تأمین می‌کند، نگرانی‌های جدی را در پی داشته است. در این شرایط، ضرورت مدیریت هوشمندانه و پایدار منابع آب برای تأمین نیازهای کشاورزی، شرب و صنعت استان بیش از پیش احساس می‌شود.

در این گزارش به بررسی وضعیت منابع آب در استان خراسان جنوبی، مشکلات ناشی از کاهش منابع آب، و راهکارهای موجود برای مقابله با بحران آب پرداخته می‌شود.

کاهش بارش‌ها و وضعیت بحرانی منابع آبی استان

در بیست و هشتمین جلسه کارگروه سازگاری با کم‌آبی استان که به ریاست سید محمدرضا هاشمی، استاندار خراسان جنوبی برگزار شد، وضعیت بحرانی منابع آب در استان مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

هاشمی در این جلسه با اشاره به کاهش ۲۷ درصدی میزان بارش‌ها در استان نسبت به درازمدت، گفت: این کاهش بارش‌ها به‌طور مستقیم بر منابع آبی تأثیر گذاشته و بحران آب را در استان تشدید کرده است. استان خراسان جنوبی در حالی با کاهش بارش‌ها مواجه است که ۹۵ درصد تأمین آب استان از منابع زیرزمینی تأمین می‌شود، در حالی که این رقم در سطح کشور ۵۵ درصد است. این وابستگی بالا به آب‌های زیرزمینی موجب شده که استان در معرض خطر خشکی و کاهش شدید منابع آب قرار گیرد.

مصرف بالای آب در بخش کشاورزی 

استاندار خراسان جنوبی در ادامه سخنان خود با اشاره به مصرف بالای آب در بخش کشاورزی، افزود: در حال حاضر، ۸۴ درصد از منابع آب استان در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، در حالی که تنها ۱۲.۵ درصد در بخش آب شرب و ۳.۵ درصد در بخش صنعت و خدمات استفاده می‌شود.

هاشمی با تأکید بر لزوم مدیریت هوشمندانه مصرف آب در بخش کشاورزی، تصریح کرد: مدیریت مصرف آب در کشاورزی می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی از هدررفت آب جلوگیری کند و باعث استفاده بهینه از منابع آب شود.

در این راستا، استفاده از تکنولوژی‌های نوین کشاورزی، نظیر آبیاری قطره‌ای و سیستم‌های هوشمند آبیاری، می‌تواند کمک شایانی به کاهش مصرف آب در این بخش کند.

عواقب برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی

یکی از مشکلات عمده‌ای که خراسان جنوبی با آن دست و پنجه نرم می‌کند، برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی است. هاشمی در این جلسه هشدار داد که در صورت ادامه این روند، در پنج سال آینده با بحران‌های جدی نظیر فرونشست زمین‌ها مواجه خواهیم شد. اگر این روند ادامه یابد، زمین‌های کشاورزی استان به‌ویژه در مناطق جنوبی با مشکلاتی همچون فرونشست مواجه خواهند شد که می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری به زیرساخت‌های کشاورزی وارد کند.

وی از مسئولان خواست که به‌طور جدی‌تر از برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی جلوگیری کنند و سیاست‌های مدیریت مصرف آب را به‌طور کامل اجرایی کنند.

راهکارهای مقابله با بحران آب 

استاندار خراسان جنوبی در ادامه سخنان خود به لزوم تقویت و ارتقای مجتمع‌های گلخانه‌ای در سطح استان اشاره کرد و گفت: در شرایط کنونی، باید از گلخانه‌ها به‌عنوان راهی برای کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی بهره برد.

همچنین وی پیشنهاد کرد که تمامی استخرهای ذخیره آب در استان مکلف به نصب سایه‌بان‌های فلزی شوند تا از تبخیر و هدررفت آب جلوگیری شود. این اقدام‌ها می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی در حفظ منابع آبی استان مؤثر باشد.

۸۰ درصد ظرفیت‌ سدهای استان خالی

در این جلسه همچنین مشکلات تأمین آب شرب در روستاها مورد بررسی قرار گرفت. هاشمی از لزوم تشکیل کارگروه‌های ویژه در هر روستا برای مدیریت منابع آب و بحران‌های احتمالی سخن گفت. وی تأکید کرد که دهیاران و رؤسای شوراها باید در مدیریت منابع آب و بحران‌های احتمالی به‌طور مستقیم وارد عمل شوند.

عباس سارانی، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی، در این جلسه از کاهش ۲۴ درصدی آبدهی چاه‌ها در استان خبر داد و گفت: خراسان جنوبی دارای ۳۵ محدوده مطالعاتی است که از این تعداد، ۲۶ محدوده ممنوعه بحرانی است. 

وی همچنین به وجود هشت سد مخزنی در استان اشاره کرد که به دلیل کاهش بارندگی‌ها تنها ۱۵ میلیون مترمکعب آب در پشت سدها ذخیره شده است و افزود: در حال حاضر ۸۰ درصد ظرفیت‌ سدهای استان خالی است، که این امر نشان‌دهنده وضعیت بحرانی منابع آبی است.

پروژه‌های آبرسانی در دست اجرا

سارانی همچنین از پروژه‌های آبرسانی در حال اجرا در استان خبر داد و گفت: طرح آبرسانی به بیرجند با هدف تأمین ۱۵۰ لیتر بر ثانیه آب شرب با ۴۸ درصد پیشرفت فیزیکی در حال اجرا است و نیاز به ۴۸۰ میلیارد تومان اعتبار دارد.

وی ادامه داد: همچنین طرح آبرسانی به طبس نیز با هدف تأمین ۱۰۰ لیتر بر ثانیه آب شرب در حال پیشرفت است که برای تکمیل آن به ۴۵۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است.

آبرسانی به روستاها و مشکلات آبی در استان

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان، نیز در این جلسه از وضعیت آبرسانی به روستاهای استان گزارشی ارائه دادو گفت: از مجموع هزار و ۷۷۸ روستای استان، ۵۶۶ روستا به تاسیسات آبرسانی پایدار دسترسی دارند، اما ۱۱۱ روستا فاقد تاسیسات آبرسانی هستند.

مهدی دوستی ادامه داد: همچنین ۴۰ حلقه چاه در دهه گذشته خشک شده‌اند و بسیاری از قنات‌ها به‌دلیل افت شدید منابع آبی از کار افتاده‌اند.

وی همچنین اشاره کرد که هدررفت واقعی آب در شبکه‌های توزیع و انتقال آب استان ۲۸ درصد است که موجب افزایش هزینه‌ها و دشواری در خدمات‌رسانی به مردم شده است.

چالش‌های آبی در شهرهای استان

وی به مشکلات آبی در برخی از شهرهای استان نظیر بیرجند، طبس، قاین و نهبندان اشاره کرد و گفت: این مناطق با تنش شدید آبی مواجه هستند که در این راستا، تدابیر ویژه‌ای برای مدیریت بحران آب در دست اجرا است.

نکته پایانی

بحران منابع آب در خراسان جنوبی نیازمند توجه فوری و اقدامات جدی است. کاهش بارش‌ها، برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی، و مصرف بالای آب در بخش کشاورزی از جمله چالش‌های عمده‌ای هستند که استان با آن روبه‌رو است. در این شرایط، مدیریت هوشمندانه منابع آب، تقویت زیرساخت‌های آبرسانی، و استفاده از تکنولوژی‌های نوین در کشاورزی می‌تواند راهگشای این بحران باشد. همچنین مشارکت فعال مردم و مسئولان محلی در مدیریت منابع آب و جلوگیری از هدررفت آن، گامی مؤثر در حل مشکلات این استان خواهد بود.

انتهای گزارش/10