به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «خاورستان»، آن چه در این سال‌ها از محصول راهبردی زرشک برای دیگران گفته‌ایم این است که خراسان جنوبی مفتخر به مقام اولی ایران و جهان آن هم با تولید بیش از 98 درصد این محصول است.

اما نگفته‌ایم که برای اقبال بیشتر مشتریان خارجی، فرآوری و ارزش افزوده بیشتر برای زرشک کاران که تیغ تیز این یگانه محصول جهانی خراسان‌جنوبی را به جان می خرند چه کرده‌ایم؟

انگار نه خبری از بارگاه‌های زرشک خشک‌کنی است، نه اقدامی برای کم کردن بار میکروبی این محصول مزیت دار و نه هم فرآوری و صدور زرشک آن هم به واسطه همین چالش‌های پیش‌رو است.

البته حوزه فرآوری هم در نهایت به یک بسته‌بندی منجر می‌شود و هیچ حرکت رو به جلویی را در این زمینه نمی توان دید.

اما پرسش اینجاست چرا برای این محصول راهبردی که از آن باید به عنوان ناجی کشاورزی خراسان جنوبی آن هم به واسطه استمرار 24 سال قهر طبیعت نام برد در ایستگاه بسته بندی متوقف شده‌ایم؟

ولی در این سال‌ها با این که متولیان امر بسیار گفته‌اند چه باید کرد و چه نباید کرد اما فقط در حد همین گفته‌ها بود و راه چاره هایی که به سرانجام نرسیده و باز هم تیغ تیز این قول‌های به ثمر ننشسته و عملی نشده روح و جان زرشک کاران را به صورت عمیق خراشیده است. 

چرا که وقتی زرشک‌کار مکانی مناسب و بهداشتی برای خشک کردن زرشک ندارد مجبور است آن را در خرمن و روی زمین خشک کند که البته این فضاهای بدون سقف نیز سبب می شود تا اگر خدای نکرده باد و بارانی گذرش به این دیار بیفتد دسترنج دوساله زرشک کاران را به باد فنا ندهد.

اغلب زرشک‌کاران خراسان‌جنوبی نیز از این بابت گلایه دارند و خواسته‌شان هم از متولیان امر این است که تسهیلاتی با کارمزد کم برای ساخت بارگاه های زرشک خشک کنی در اخیتارشان قرار گیرد تا زرشک کاران در فصل برداشت به واسطه نداشتن جا و مکان مناسب مجبور به خشک کردن زرشک در فضاهای باز مثل خرمن و از همه مهمتر فروش آن روی درخت به دلالان و واسطه ها نشوند.

یعنی از همان ابتدای فصل برداشت زرشک به گفته آن ها جولان دلالان برای خرید دسترنج شان با قیمت کم و همین طور مدت دار شروع می شود و تا پایان این فصل هم ادامه دارد.

 یکی از دیگر چالش‌های پیش رو هم برای تازه فروشی زرشک و زرشک‌خشک شده کمبود سردخانه در استان است و همین نقصان سبب می شود تا باز هم پای واسطه ها به میان آید.

 موضوع دیگر به گفته اغلب زرشک کاران مشمول خرید تضمینی و حمایتی نشدن این محصول است که سبب می شود باز هم واسطه‌ها از این موضوع سوء استفاده کنند محصول زرشک آن ها را قیمت کم و البته بیشتر وقت ها به صورت چکی و مدت دار بخرند که گاهی نیز آن طور که برای برخی از زرشک کاران اتفاق افتاده این چک ها نیز نقد نشده و در این بین سر زرشک کار بی کلا مانده است.

 یکی دیگر از مسائلی که برخی از زرشک‌کاران به آن اشاره می کنند این است چند سالی می شود که جشنواره زرشک برگزار می شود اما تاکنون عایدی چندانی برای آن ها نداشته چرا که اغلب قول و مصوبه های این جشنواره‌ها به منصفه ظهور و بروز نرسیده است.

بزرگترین بارگاه زرشک خشک‌کنی به جشنواره سوم نرسید

 نمونه بارز آن هم ایجاد بزرگترین بارگاه زرشک خشک کنی در خاستگاه یاقوت های سرخ یعنی افین زیرکوه است که قرار بود به جشنواره سال قبل برسد اما به واسطه تامین نشدن منابع تسهیلاتی به امسال هم نرسید و حالا معلوم نیست اگر جشنواره چهارمی هم درمیان باشد به آن جشنواره خواهد رسید یا نه؟

تامین نشدن بزرگترین شهرک بارگاهی زرشک در روستای افین زیرکوه نه تنها گلایه زرشک کاران مهد زرشک خراسان جنوبی را که محمدرضا غیرتی، فرماندار این شهرستان را نیز در پی داشت.

 حال کمی باز می گردیم به سومین جشنواره ملی زرشک خراسان جنوبی که و این که مسئولان و متولیان امر در این جشنواره چه گفتند و چه دستاوردی داشت؟ تا بتوان بعد از گذشت مدتی پیگیری قول و قرارهای این جشنواره شد.

دل پردرد زرشک‌کاران از مشکلات و وعده‌ها

یکی از کشاورزان زرشک کار خراسان جنوبی با اشاره به این که محصول زرشک بیمه نیست گفت: با وجود خشکسالی‌ها و آفت‌های زرشک خسارت‌های زیادی به محصول وارد شده است و کشاورزان متحمل ضررهای جبران‌ناپذیر شدند.

صادقی با اشاره به نبود بارگاه زرشک به اندازه کافی افزود: احداث بارگاه‌های زرشک یکی از نیاز‌های اصلی کشاورزان است چراکه با آغاز فصل سرد، محصول زرشک یا یخ می‌زند و یا به دلیل باد‌های شدید متحمل خسارت می‌شود، برای ایجاد بارگاه‌های زرشک ویا دریافت تسهیلات بار‌ها به کمیته امداد و یا جهاد کشاورزی مراجعه داشته ام، اما به نتیجه نرسیده ام.

 کشاورز دیگری از کمبود صنایع فرآوری در این محصول ارزشمند گلایه داشت و گفت: زرشک یک میوه تازه است و بهترین نحوه مصرف آن به صورت تر است در صورتی که ما به صورت خشک مصرف می‌کنیم مثل این که انار را خشک و بعد مصرف کنیم.

وی با تاکید بر این که برای فرآوری این محصول باید چاره‌اندیشی شود ادامه داد: بارها گفته شده که با میدان بارهای تهران، شیراز و اصفهان هماهنگی شود و این محصول به صورت تازه به این استان‌ها ارسال شود.

به گفته وی زرشک اگر به صورت تازه عرضه شود قیمت آن چند برابر می‌شود و تمام کوهستان‌های بیرجند، درمیان و زیرکوه تا سرایان را می‌توان به صورت دیمه زرشک کاشت و بازار اشتغالی به راه می افتد که هیچ جوانی در استان بیکار نباشد.

 یکی دیگر از زرشک‌کاران در کنار همه چالش‌هایی که در کاشت، داشت و برداشت و عرضه به بازار این محصول ارزشمند وجود دارد خاصیت‌های یاقوت سرخ نهادینه نشده است و نیاز است رسانه‌ها با تولید محتوا خاصیت‌های درمانی زرشک که را برای مخاطب تبیین کند.

یکی دیگر از کشاورزان از وضعیت جمع‌آوری و توزیع زرشک گلایه دارد و با چشم‌های اشکبار از مشکلات و وعده‌های به سرانجام نرسیده این محصول انحصاری گفت: در شرایط فعلی به بدترین شکل ممکن زرشک با کارتن‌های موز وارد بازار می‌شود که نیاز است بسته بندی بهتری برای این محصول در نظر گرفته شود.

محمدی به حضور دلالان برای قیمت‌گذاری محصول هم اشاره کرد و افزود: باید کمیته‌ای برای قیمت گذاری زرشک با بهره‌گیری از نظرات زرشک‌کاران تشکیل‌شده و واسطه‌ها حذف شوند و در شرایط فعلی هیچ چیزی بر عهده زرشک کار نیست.

وی تاکید کرد: زرشک یک میوه تازه است و بهترین نحوه مصرف آن به صورت تر است در صورتی که ما به صورت خشک مصرف می‌کنیم مثل این که انار را خشک و بعد مصرف کنیم.

 وی با اشاره به هزینه‌های بالای جمع‌آوری زرشک ادامه داد: قیمت‌گذاری فعلی زرشک پاسخگوی هزینه‌های زرشک کار نیست و می‌طلبد دولت چاره‌ای اساسی برای مشکلاتمان بیاندیشد.

 وی تصریح کرد: اگر موانع پیش روی صادرات این محصول نیز مرتفع شود به طور حتم در رابطه با فراوای و ایجاد کارخانه‌های فرآوری نیز شاهد توسعه خواهیم بود.

به گفته یک فعال حوزه زرشک باید دانشکده زرشک در شهر بیرجند با کمک دانشگاه کشاورزی راه اندازی شود و در رابطه با مراحل کاشت، داشت، برداشت و عرضه آن در بازار پژوهش‌های میدانی انجام شود اما تاکنون در این رابطه گامی برداشته نشده است.

رضایی تهیه کنستانتره زرشک را ضروری دانست و افزود: بارها پیشنهاد داده شده که حداقل یک تابلویی در مسیر جاده بیرجند به مشهد و بالعکس حاشیه مسجد حضرت زهرا(س) با متن به بزرگترین دشت زرشک ایران و جهان خوش آمدید جانمایی شود تا این که زرشک مختص خراسان‌جنوبی است در ذهن مسافران نهادینه شود.

ایجاد پایانه زرشک خشک‌کنی 

مهدی جعفری، معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان جنوبی بیان کرد: افزایش قیمت زرشک در داخل تا حدی می‌تواند تقاضا ایجاد کند لذا تنها با صادرات این محصول مزیت دار می‌تواند قیمت آن را بیشتر افزایش داد.

جعفری بر لزوم صادرات و بازاریابی برای محصول زرشک در بازارهای جهانی تأکید کرد و گفت: مردم به‌جای ایجاد بارگاه‌های زرشک می‌توانند نسبت به سرمایه‌گذاری برای ایجاد پایانه زرشک خشک کنی اقدام کنند که با هزینه و زمان کمتری می‌توان محصول بیشتری را خشک کنند که ما نیز از این موضوع حمایت می‌کنیم.

داریوش سالم‌پور مدیرکل دفتر میوه های سردسیری و خشک وزارت جهاد کشاورزی هم در این جشنواره گفت: بر اساس تاکید وزیر جهاد کشاورزی باید تلاش شود با استفاده از نتایج دانش بنیان‌ها در همه مراحل تولید تا عرضه، بهبود کیفیت، ساماندهی زنجیره های ارزش و تکمیل فرایندهای پس از تولید، ارزش افزوده زرشک را ارتقا داده و زرشک را به بازارهای داخلی و خارجی بشناسانیم.

وی گفت: ایران با تولید ۱۲۵ هزار تن زرشک تر رتبه اول دنیا در تولید این محصول را دارد و خراسان جنوبی ۹۸ درصد زرشک بی‌دانه جهان را تولید می کند.

زرشک پرچم دار اشتغال زایی خراسان جنوبی

علیرضا خامه زر، رئیس اتاق بارزگانی، صنایع، معادن و کشاورزی مرکز خراسان جنوبی نیز در این جشنوار گفت : با وجود قهر ۲۴ساله طبیعت باز هم محصول زرشک در این سال‌ها پرچم‌دار بخش اعظمی از اشتغال خراسان جنوبی است.

وی با بیان این که به طور حتم باید خواص درمانی زرشک نه‌تنها به مردم ایران بلکه جهان باید شناسانده شود افزود: اگر هر سال حدود 20 هزار تن زرشک تولید شود به طور متوسط هر ایرانی حداقل می‌تواند 250 گرم در سال از این محصول استفاده کند و اگر این اتفاق بیفتد زرشک کاران نباید در زمان برداشت دغدغه فروش داشته باشد.

به گفته وی زیبایی انحصاری فصل برداشت زرشک نیز نیازمند برگزاری فستیوال‌های عکاسی، فیلم‌برداری و مستندسازی است.

رئیس اتاق بازرگانی بیرجند با تأکید بر این که باید این محصول زیبا و باکیفیت به جهان شناسانده شود تصریح کرد: اما اگر بخواهیم میزان صادرات بالایی داشته باشیم به طور حتم باید هم روی مراحل داشت، کاشت، برداشت و هم فراوری و بسته‌بندی، برندسازی و بازاریابی آن به‌صورت ویژه تمرکز کنیم تا محصول تولیدی قابلیت صادرات داشته باشد و بتواند در بازارهای خارجی رقابت کند.

به گفته خامه زر به طور حتم چون زرشک مختص خراسان جنوبی در بازارهای جهانی رقیب ندارد اما مشکل اینجاست که باید به بازار های جهانی شناسانده شود.

 وی خاطرنشان کرد: نکته اساسی در این زمینه هم این است که از بار میکروبی آن به‌شدت کاسته شود چرا که قوانین ورود محصول برای حوزه غذایی در کشورهای مختلف یکسان نیست هر چند که در برخی از فاکتورها این قوانین یکسان است.

رئیس اتاق بازرگانی مرکز خراسان جنوبی در ادامه خاطرنشان کرد: اما نکته اساسی‌تر در این زمینه این است که صادرات زرشک تازه نیاز به مقدمات خاصی از جمله کانتینرهای یخچالی و این که به طور کاملاً سالم به مقصد برسد نیاز دارد تا از این طریق بتوانیم زرشک را باارزش بالاتری بفروشیم.

 خامه زر با اشاره به اقدامات انجام شده در اتاق بازرگانی خراسان جنوبی در زمینه زرشک ادامه داد: پیگیری‌های لازم با همکاری همه مقامات استانی برای ایجاد گمرک تخصصی زرشک در خراسان جنوبی انجام شده تا محصولی که می‌خواهد صادر شود در گمرک استان به لحاظ کیفی کنترل شود.

وی ادامه داد: گمرک تخصصی زرشک در خراسان جنوبی این کمک را می‌کند تا حداقل محصول صادراتی از لحاظ کیفی کنترل و نظارت شود.

رئیس اتاق بازرگانی بیرجند با بیان این که کارگروه توسعه زرشک به دبیری اتاق بازرگانی تشکیل شده و به عبارتی یک متولی در بخش خصوصی به حوزه زرشک اضافه شد، خاطرنشان کرد: تعیین نرخ و ارزش پایه صادراتی محصول زرشک توسط گمرکات خراسان جنوبی انجام می‌شود.

خامه زر افزود: تسهیل صدور مجوزهای بارگاه‌های بهداشتی زرشک و جداسازی صنف زرشک از صنف قنادان که خیلی ارتباطی به هم نداشتند از یگر اقدامات اتاق بازرگانی بیرجند بوده است.

وی با تأکید بر اینکه برای معرفی محصول زرشک در بازارهای جهانی نیاز است که در نمایشگاه‌ها و رویدادهای بین‌المللی شرکت داشته باشیم، گفت: صادرات خام محصول زرشک در دستور کار نیست و باید به سمت صنایع تبدیلی و تولید مشتقات و استحصال محصولات گران‌بهایی از زرشک حرکت کنیم و به بازارهای جهانی عرضه شود.

لزوم اجرایی شدن طرح خرید زرشک از مزرعه

سید محمود هاشمی زاده، نماینده کشاورزی خراسان جنوبی در اتاق اصناف ایران هم گفت: در خراسان جنوبی با سطح زیر کشت 19 هزار هکتار و هر سال حدود یک هزار تن زرشک در این استان تولید می‌شود.

وی با بیان این که حدود 100 درصد زرشک تولید ایران مربوط به خراسان جنوبی است افزود: در خراسان جنوبی 50 هزار خانوار زندگی‌ها به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم وابسته به زرشک است و از این طرق امرارمعاش می‌کنند.

به گفته وی محصول راهبُردی زرشک ظرفیتی بی‌بدیل برای اشتغال‌زایی و درآمدزایی مردم و همچنین تراز مالی مثبت در خراسان جنوبی است.

نماینده کشاورزان خراسان جنوبی در اتاق اصناف ایران ابراز امیدواری کرد: با طرح مشکلات فعالان این حوزه قدمی در زمینه رفع آن برداشته شود.

هاشمی زاده محدودیت برداشت آب از چاه‌های کشاورزی، قطع برق، ورود دلالان و خرید این محصول بدون رعایت منافع کشاورزی، مسائل فنی و فناوری، رعایت‌نکردن حساسیت‌های بهداشتی، بسته‌بندی نامناسب و... را از جمله مشکلات پیشروی زرشک کاران عنوان کرد.

به گفته وی در شهرستانی که زرشک به‌صورت عمده تولید می‌شود به طور حتم نسبت به ایجاد سردخانه و کارخانه فناوری آن هم با تأمین منابع مالی باید به‌صورت عاجل چاره‌اندیشی شود.

نماینده کشاورزان خراسان جنوبی در اتاق اصناف ایران با اشاره به بهبود قیمت زرشک در دو سال اخیر تصریح کرد: اما هنوز قیمت زرشک باارزش واقعی آن به دلایل مختلف فاصله بسیاری دارد که باید با سامان‌دهی و آموزش زرشک کاران در مراحل مختلف نسبت به واقعی‌تر کردن قیمت آن اقدام کرد.

هاشمی زاده ادامه داد: طرح خرید از مزرعه در قالب اجرای چند کار جدید و نو در زمینه حمایت بازار رسانی و بازارسازی در استان می‌تواند کمک‌های مؤثری به کشاورزان انجام دهد.

 وی ایجاد گمرک تخصصی زرشک به‌منظور نظارت دقیق بر کیفیت صادراتی، حذف تعهد ارزی صادراتی زرشک به‌منظور ایجاد صرفه اقتصادی در امر صادرات محصول و همچنین جایزه صادراتی برای صادرکنندگان موفق ، استفاده از شرکت‌های توانمند دانش‌بنیان به‌منظور تولید محصول جدید از زرشک و.... را از جمله اقدام‌هایی عنوان کرد که می‌تواند به سودآوری و قیمت واقعی زرشک کمک کند.

 به گفته نماینده کشاورزان خراسان‌جنوبی در اتاق اصناف ایران اگر به دنبال افزایش تولید و تولید باکیفیت هستیم باید نسبت به واقعی‌کردن قیمت و سودآور بودن محصول برای کشاورز و زنجیره ارزش‌افزوده آن قدام کنیم.

هاشمی زاده اضافه کرد: تلاش برای پایداری تولید از دیگر مواردی است که باید توسط مسئولان انجام شود.

رهاورد سومین جشنواره زرشک

رهاورد سومین جشنواره ملی زرشک خراسان جنوبی امضای سه تفاهم‌نامه برای رونق تولید یاقوت‌های سرخ جهان در این استان بود.

این تفاهم‌نامه‌ها شامل توسعه صادرات محصول زرشک بین اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی استان با سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی و توسعه زنجیره ارزش محصول زرشک بین دفتر میوه‌های سردسیری و خشک وزارت جهاد کشاورزی و سازمان جهاد کشاورزی است.

سومین تفاهم‌نامه همکاری نیز در راستای توسعه کشاورزی قراردادی بین دفتر امور اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی و سازمان جهاد کشاورزی استان است. علاوه بر این از شناسنامه باغات زرشک استان رونمایی و لوح یادمان سومین جشنواره زرشک امضا شد. 

در اولین تفاهم‌نامه که بین رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی و مدیرکل دفتر امور اقتصادی این وزارتخانه منعقد شد بر اساس آن مقرر شد هزار میلیارد ریال در قالب تسهیلات بانکی به خراسان جنوبی اختصاص یابد و سازمان جهاد در استان موظف می‌شود برای قیمت‌گذاری و خرید منصفانه و خرید توافقی و بازار رسانی محصولات مزیت دار استان برنامه‌ریزی و اقدام کند. 

در دومین تفاهم‌نامه که بین سازمان جهاد کشاورزی استان و مدیرکل امور میوه‌های سردسیری وزارت جهاد کشاورزی به امضا رسید نیز مقرر شد برای تخصیص اعتبار از محل کمک‌های فنی و اعتباری به‌منظور تأمین اعتبار شناسنامه‌دار کردن و نظارت بر باغ‌های زرشک، خرید توافقی توسط تشکل‌های بخش کشاورزی توسعه بارگاه‌های بهداشتی، سردخانه‌ها و صنایع وابسته هزینه شود.

سومین تفاهم‌نامه هم بین رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان با رئیس اتاق بازرگان، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان جنوبی با مضمون توسعه صادرات زرشک ایجاد ارزش‌افزوده و کسب جایگاه اصلی این محصول در بازارهای خارجی و مشارکت در جهت حمایت از تولیدکنندگان محصول مزیت دار زرشک خراسان جنوبی و باهدف کمک به اقتصاد پایدار روستاها، رشد و ارتقا جایگاه تولید، حمایت از مشارکت مردم در تولید، ثبات‌بخشی به بازار زرشک امضا شد.

انتهای خبر/